اختیار فروش با قیمت چیست؟

دکتر احمد یزدان پناه
اقتصاددان و استاد دانشگاه

اختیار معامله چیست؟

فعالان بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران همواره در معرض ریسک‌های متعددی هستند. شرایط عدم اطمینان بر بازار سایه افکنده و سرمایه‌گذاران به دنبال حداقل کردن ریسک‌ها و کاهش عدم اطمینان هستند. پژوهشگران و اختیار فروش با قیمت چیست؟ محققان بازار به‌دنبال ابزاری هستند که بتوانند به سرمایه‌گذاران در این زمینه کمک کنند. در همین راستا اوراق مشتقه طراحی شده‌اند. اوراق مشتقه به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

قرارداد آتی – قرارداد سلف- قرارداد سوآپ یا معاوضه و قرارداد اختیار معامله. هدف از طراحی این اوراق کاهش ریسک، مدیریت بهتر سرمایه، ایجاد درآمد و سود‌سازی از طریق نوسان قیمت و متنوع‌سازی پرتفوی است.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

همان‌طور که از نام آن مشخص است این نوع قرارداد به فرد دارنده یک حق و اختیار (نه اجبار) می‌دهد. یعنی فرد در زمان قرارداد اختیار دارد معامله را انجام دهد یا از آن سرباز زند. در واقع طی این قرارداد یک طرف حق (اختیار) خرید یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. برگه‌های اختیار خریدوفروش به دوشکل اروپایی و آمریکایی است. تفاوت این دو شکل در تاریخ اعمال است. اوراق اختیار معامله آمریکایی تا تاریخ تعیین شده هر زمان قابل اعمال است اما اوراق اختیار اروپایی تنها در آن تاریخ معلوم قابل اعمال بوده و محدودتر است.

دونوع اختیار وجود دارد. اختیار خرید و اختیارفروش.

اختیار خرید:

خریدار اختیار خرید در واقع این حق و اختیار را دارد که در تاریخ معینی مقدار معینی کالا را با قیمت مشخص از فروشنده حق اختیار بخرد. چند نکته در این تعریف حائز اهمیت است. در این معامله تاریخ و مهلت قرارداد، نوع، مقدار و قیمت کالا باید مشخص باشد. همچنین خریدار اختیار آن را دارد که معامله را انجام دهد یا خیر. اما فروشنده حق اختیار در صورت اعمال حق توسط خریدارموظف به انجام آن است.

در ادامه مثالی فرضی می‌آوریم:

شخصی اختیار خرید سهم شرکت ملی مس را با قیمت توافقی 500 تومان می‌خرد. بهای برگه اختیارخرید 20 تومان و تاریخ اعمال آن 30/01/95 است. در تاریخ مذکور قیمت بازار سهم 600 تومان است. طبیعتا این شخص از حق اختیار خود اختیار فروش با قیمت چیست؟ استفاده و آن را اعمال می‌کند.

میزان سود این فرد: 80=20-500-600
قیمت بازار سهم – قیمت توافقی – بهای برگه اختیار = سود و زیان خریدار اختیار خرید
حال فرض کنید در 30/01/95 قیمت بازار سهم 400 تومان باشد:

چون قیمت بازار سهم از قیمت توافقی کمتر است، پس این شخص از حق خود استفاده نمی‌کند و تنها 20 تومان ضرر می‌کند. در اختیار خرید سهم، حداکثر زیان فرد خریدار برابر با بهای برگه اختیار خرید است اما سود او با توجه به قیمت بازار در تاریخ اعمال متفاوت است.
نقطه سر به سر (جایی که سود و زیان صفر است) برای این فرد برابر با قیمت توافقی به اضافه بهای برگه اختیار خرید است.

نمودار(1) معاملات فرد به شکل ذیل است:

نکته قابل توجه در مثال و توضیحات بالا آن است که ما اختیار خرید را از محضر خریدار این اوراق بررسی کردیم. یعنی نمودار و توضیحات بالا برای خریدار اختیار خرید است اما شخصی که فروشنده اختیار خرید است دقیقا عکس حالت بالا است. در فروش اختیار خرید فروشنده زیان نامحدود و سود محدود (به اندازه بهای اوراق اختیار و در صورت عدم اعمال فرد خریدار حق اختیار)خواهد داشت.

در قیمت 600 تومان زیان فروشنده به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:
500 – 600 + 20 =- 80
قیمت توافقی – قیمت بازار + بهای دریافتی = سود و زیان فروشنده اختیار خرید

و اما در قیمت 400 تومان چون خریدار حق را اعمال نمی‌کند فروشنده حق 20 تومان (به اندازه بهای حق) سود می‌کند.

نمودار(2) فروشنده اختیار خرید:

در اختیار فروش دارنده برگه اختیار حق دارد در زمان مقرر کالای خود را بفروشد یا نگه دارد. با ذکر مثالی بیشتر توضیح می‌دهیم:

اختیار فروش

شخصی اختیار فروش سهم شرکت ملی مس را به بهای 20 تومان و قیمت توافقی 200 تومان خریداری می‌کند. مهلت اعمال این حق اختیار 31/01/95 است. در این تاریخ قیمت بازار 100 تومان است. دراین صورت فرد از حق خود استفاده می‌کند، زیرا قیمت بازار کمتر از قیمت توافقی است. سود این شخص به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

200 – 100 – 20 = 80
اگر در 31/01/95 قیمت بازار سهم 400تومان باشد، به نفع فرد است که از حق خود استفاده نکند و سهم را در بازار به فروش برساند. دراین حالت زیان خریدار اختیار فروش به اندازه بهای سهم و 20 تومان است (زیان محدود و سود نامحدود است). نقطه سربه سر، قیمت بازار منهای بهای برگه اختیار فروش است. (نمودار3)

فروش به عکس حالت قبل است. فرد در قیمت بازار به مبلغ 100 تومان 80 تومان زیان و در قیمت 400 تومان به اندازه بهای برگه سود می‌کند. در واقع در این حالت ضرر نامحدود و سود محدود به بهای برگه حق است. (نمودار4)

با ترکیب این اختیار‌ها می‌توان ریسک را حداقل کرد و همین‌طور پرتفویی متنوع داشت. لازم به ذکر است که این اوراق به‌زودی در بازار بورس و سهام ایران مجاز می‌شود.

اختیار معامله چیست و چه کاربرد‌هایی دارد؟

اختیار معامله یکی از عباراتی است که در بازار‌های مالی به خصوص بازار سهام و آتی کالا کاربرد دارد؛ و در واقع سرمایه‌گذاران به عنوان یک گزینه برای کاهش ریسک معاملات و همچنین نوسان‌گیران با هدف کسب سود بیشتر از آن استفاده می‌کنند.

اختیار معامله یکی از عباراتی است که در بازارهای مالی به خصوص بازار سهام و آتی کالا کاربرد دارد؛ و در واقع سرمایه‌گذاران به عنوان یک گزینه برای کاهش ریسک معاملات و همچنین نوسان‌گیران با هدف کسب سود بیشتر از آن استفاده می‌کنند.

اما در حقیقت «اختیار معامله» یکی از روش‌های متداولی است که همه ما در زندگیمان بارها آن را به کار برده‌ایم، البته بدون اینکه با اصطلاح یا تعریف آن آشنا باشیم! مثلا هزینه یک پارکینگ خودرو روزی 20 هزار تومان است و شما آن را برای یک ماه اجاره و در همان ابتدا مبلغ 600 هزار تومان بابت 30 روز پرداخت می‌کنید؛ حال اختیار با شماست که کل 30 روز از آن جای پارک استفاده کرده یا فقط نیمی از ماه خودرو خود را در آن پارک کنید.

به هر حال صاحب پارکینگ مبلغی را بابت روزهایی که پارکینگ خالی بوده عودت نخواهد داد و از طرفی طی این 30 روز شما نگرانی بابت پارک خودرو نخواهید داشت و در هر ساعتی از روز می‌توانید خودرو خود را وارد پارکینگ کرده یا از آن خارج کنید. این نوع قرارداد را اصطلاحا «اختیار معامله» می‌گویند.

در ادامه با تعریف اختیار معامله در بازارهای مالی، کاربرد آن و همچنین مزایا و معایب این روش آشنا خواهیم شد.

تعریف اختیار معامله و کاربرد آن

اختیار معامله یا Option یک ابزار مشتقه در بازارهای مالی است و قراردادهای آن به دو نوع: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) تقسیم می‌شوند؛ و همانطور که از نام آنها پیداست اختیار خرید یا اختیار فروش یک دارایی مشخص، از طرف فروشنده قرارداد به خریدار قرارداد اعطا می‌شود.

حتما می‌دانید که هر قراردادی شامل تعدادی مفاد غیرقابل حذف و همچنین شروطی است که دو طرف برای تضمین سود خود به درج و ثبت آنها می‌پردازند. قراردادهای اختیار معامله هم دارای چهار اصل غیر قابل حذف و دو سبک اروپایی و آمریکایی هستد.

در قرارداد اختیار معامله به سبک اروپایی، طرف خریدار تنها در زمان سررسید می‌تواند از اختیار خود استفاده کند، اما در قرارداد اختیار معامله آمریکایی، خریدار تا قبل از سررسید، هر زمانی که بخواهد می‌تواند از اختیار خود استفاده ‌کند و در واقع در سبک آمریکایی احتمال کسب سود بیشتر است و محبوبیت بالاتری دارد.

چهار اصل قرارداد اختیار معامله به شرح زیر است:

• نوع اختیار؛ اختیار خرید یا اختیار فروش (Call or Put Options)
• زمان سررسید؛ مدت زمانی که طی آن فرد می‌تواند از اختیار خود استفاده کند. (Expiration Date)
• قیمت اعمال؛ قیمتی که در قرارداد ذکر و خرید یا فروش با آن قیمت تضمین می‌شود. (Strike Price)
• قیمت خرید اختیار؛ مبلغی که در ابتدای معامله توسط خریدار به فروشنده پرداخت می‌شود. (Premium)

حال این دو سبک و چهار اصل ذکر شده را با ذکر مثالی توضیح می‌دهیم:

قیمت سهم X در حال حاضر 2000 تومان است و شما 1000 سهم تهیه می‌کنید (یعنی 2 میلیون تومان پرداخت کرده‌اید). پیش‌بینی می‌شود که طی 6 ماه آینده قیمت آن تا 4000 هزار تومان رشد کند، اما اطمینانی در اینباره وجود ندارد.

حال یک اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش همان سهام (با سررسید 6 ماه دیگر و قیمت تضمینی 4000 تومان) منتشر می‌شود. هر برگ این قرارداد شامل 1000 سهم است و شما بابت خرید آن 100هزار تومان پرداخت کرده‌اید.

به عبارتی شما 100 هزار تومان پرداخت و در ازای آن یک قرارداد از شخصی دریافت می‌کنید که طی آن، فروشنده تضمین می‌کند 6 ماه دیگر سهم X را با قیمت 4000 تومان از شما بخرد، حال ممکن است در آن زمان قیمت سهم در بازار بیشتر یا کمتر از 4000 تومان باشد. در هر حال فرقی نمی‌کند، چون طی قرارداد شخص ملزم به پرداخت 4000 تومان بابت هر سهم است.

اما در این مرحله اختیار با شماست، اگر در 6 ماه آینده قیمت تا بیش از 4000 تومان رشد کند (مثلا 4200 تومان)، در این صورت شما با فروش سهام با قیمت 4000 تومان به آن فرد متضرر خواهید شد، پس از اختیار خود صرف نظر میکنید و به عبارتی قرارداد باطل خواهد شد. در این حالت 100 هزار تومانی که بابت قرارداد پرداخت کرده‌اید از بین می‌رود اما به هر حال می‌توانید 1000 سهمی که داشتید را با قیمت بالاتری در بازار بفروشید.

اما اگر پس از 6 ماه قیمت سهم در بازار کمتر از 4000 تومان باشد (مثلا 3700 تومان)، شما می‌توانید از اختیار خود استفاده کنید و سهامتان را با قیمت 4000 تومان به فرد مذکور بفروشید؛ در این سناریو شما سود قابل توجهی خواهید می‌برید و طرف دیگر قرارداد متضرر می‌شود.

در این مثال اگر در قرارداد ذکر شود که امکان فروش تنها پس از 6 ماه ممکن است و در این مدت هرچه‌قدر سهام نوسان داشته باشد، دارنده قرارداد اختیاری در استفاده از حق خود ندارد و تنها می‌تواند در زمان سررسید آن را بفروشد، سبک قرارداد اروپایی است.

اما اگر قرارداد فاقد چنین شرطی باشد و دارنده آن طی 6 ماه هر زمانی که حس کند سهمش به بالاترین قیمت ممکن رسیده است بتواند سهام خود را بفروشد، سبک اختیار معامله آمریکایی است. با این وجود احتمالا متوجه دلیل محبوبیت سبک آمریکایی شده‌اید.

در مثال بالا، «نوع اختیار» Put Option یا اختیار فروش است؛ «زمان سررسید» 6 ماه تعیین شده، «قیمت اعمال» 4000 تومان و «قیمت خرید اختیار» 100 هزار تومان است. دقت کنید قیمت خرید اختیار چیزی شبیه مبلغی است که برای عقد قرارداد پرداخت می‌شود. حال اگر سبک قرارداد اروپایی باشد این مبلغ پایین‌تر و اگر سبک آمریکایی باشد قیمت بالاتر خواهد بود.

مزایا و معایب قرارداد اختیار معامله

در قراردادهای اختیار معامله هر دو طرف با هدف کسب سود بیشتر و کاهش ریسک دست به چنین اقدامی می‌زنند؛ یک طرف قرارداد از تاریخ سررسید استفاده کرده و به اصطلاح برای خود زمان می‌خرد تا بتواند در بهترین فرصت ممکن سهمش را بفروشد و سود خوبی کسب کند. طرف دیگر معامله که از آینده بازار مطمئن نیست سعی می‌کند با ثبت «قیمت اعمال» پایین‌تر یا بالاتر (بسته به نوع قرارداد)، از طریق «قیمت خرید اختیار» کسب سود کند.

در واقع قرارداد اختیار معامله صرفا به عنوان یک مزیت (option) به خصوص در بازار آتی کالا به حساب می‌آید؛ و شاید تنها مشکل آن را بتوان «امکان ایجاد نوسان در بازار» در نظر گرفت. همانطور که در قبل ذکر شد، در سبک آمریکایی یک طرف قرارداد می‌توانست از نوسان بازار استفاده کند و در بهترین زمان سهامش را بفروشد؛ این کار به خودی‌ خود اشکالی ندارد؛ اما گاهی نوسان‌گیران با ایجاد حباب و قیمت غیرواقعی در بازار سهمشان را با قیمتی بیش از ارزش واقعی‌اش می‌فروشند و پس از بازگشتن قیمت به حد واقعی، طرف دیگر متضرر خواهد شد.

سخن آخر

اگر چه ممکن است شما به عنوان یک سرمایه‌گذار تازه‌وارد با نقدینگی کمتر، جذب این نوع قراردادها شوید و تصور کنید که با پرداخت مبلغ کمی در این لحظه، سود خوبی در آینده کسب خواهید کرد و حتی در صورت متضرر شدن تنها مبلغ «قیمت خرید اختیار» را از دست می‌دهید؛ اما در حقیقت این قراردادها بر پایه پیش‌بینی آینده بازار و اختیار فروش با قیمت چیست؟ توسط تحلیل‌گران حرفه‌ای پدید آمده‌اند و سرمایه‌گذاری در آنها چنان که به نظر می‌آید ساده نخواهد بود.

بهترین زمان برای استفاده از قرارداد اختیار معامله ، وقتی است که شما به درک خوبی از بازار بورس رسیده و همچنین روش‌های تحلیلی را آموخته باشید و بتوانید خودتان بدون تکیه بر شایعات و سیگنال‌ها، آینده سهمی را پیش‌بینی کنید. ما در آگاه اینوست به شما کمک میکنیم گامی مطمئن در جهت مدیریت دارایی های خود بردارید.

مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟

گیتی آنلاین - از آمار رشد صنعت اختیار معامله ها در بورس های جهانی، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی داشته و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند.

سابقه معامله قراردادهای اختیار معامله ( options ) به سال ۱۹۷۳ (یعنی ۴۴ سال قبل) اختیار فروش با قیمت چیست؟ بر می­ گردد. در دهه های اخیر طبق آمار «شورای صنعت اختیار معامله­ ها» ( OIC ) حجم کل قراردادهای اختیار معامله در بورس­ های ایالات متحده در ۱۹۵۹ حدود ۵۰۷ میلیون بوده است. تا ۲۰۰۷ این رقم رشد چشم گیری نموده و از ۳ میلیارد قرارداد فراتر رفته است. در سطح جهانی تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس­ ها در سال ۲۰۱۵ به ۷۸/۲۴ میلیارد قرارداد رسید که نسبت به سال ۲۰۱۴ رشدی معادل ۵/۱۳ درصد داشته است لذا صنعت مزبور بالاترین نرخ رشد را از ۲۰۱۰ تجربه کرده است. در منطقه آسیا- پاسیفیک رشد مزبور بیشترین بوده یعنی به ۷/۳۳ درصد رسیده و تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس ­ها آن منطقه ۷/۹ میلیارد قرارداد بوده است.

از ارائه آمار رشد این اختیار فروش با قیمت چیست؟ صنعت و بازار در مقدمه بالا، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی دارند و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند که چنین رشدی را بخصوص در آسیا پاسیفیک تجربه کرده ­اند. اما چرا این ابزار معاملاتی این چنین مقبولیت عام پیدا کرده است؟ هر چند می­دانیم ریسک­ های آن حکم می­کند که این قراردادها فقط برای معامله­ گران مطلع و آگاه مفید فایده باشند؛ اما به راستی مهمترین مزیت­ های قراردادهای اختیار کدام اند؟

دکتر احمد یزدان پناه
اقتصاددان و استاد دانشگاه

مزایای قراردادهای اختیار معامله

گرچه بیش از ۴۰ سال از معرفی آنها می­ گذرد ولی گویا توجه به شایستگی آنها همین چند سال شروع شده است. برخی از سرمایه­ گذاران از انجام معاملات اختیار معامله ­ها ( options ) سرپیچی می­ کنند چرا که بر این باورند آن قراردادها پیچیدگی­ های خاص خود را دارند و لذا شناخت و فهم و درک درست آنها مشکل است. برخی از سرمایه­ گذاران تجربه تلخی از اولین تجارت خود از تجارت آنها دارند، زیرا نه خود آنها و نه کارگزار آن ها اموزش علمی و عملی مناسبی را در چگونگی بکارگیری آن ابزارها ندیده ­اند. بکارگیری نامناسب و نادرست از قراردادهای اختیار معامله، مثل هر ابزار قدرتمند دیگری، میتواند به مشکلات عدیده­ ای منجر شوند.

باید گفت که واژه «ریسکی» ( risky ) و یا «خطرناک» ( dangerous ) که به ناحق به این قراردادها توسط برخی رسانه های مالی در دنیا سنجاق شده است، اجازه نمی ­دهند مزایای آن از پشت ابرها تیره نمایان شوند. لذا این امر برای سرمایه ­گذاران بخصوص منفرد از اهمیت خاصی برخوردار است که قبل از هر گونه تصمیمی درباره ارزش قرارداد اختیار معامله به هر دو روی سکه دقیق شوند.

مزایای کاربرد قراردادهای اختیار معامله می توان در چهار دسته (بدون ترتیب اهمیت) خلاصه نمود. آنها کارایی و کارآمدی هزینه ­ها ( cost efficiency ) را افزایش می­ دهند، می­توانند ریسک کمتری نسبت به «سهام» داشته باشند؛ معاملات آن ها درصد بازده بالقوه بالاتری بدست می­ دهند و سرانجام آنها تعداد متنوعی از استراتژی­ های معاملاتی را ارائه می ­کنند. پس از توجه به شرح بسیار مختصری که برای هر کدام آنها داده خواهد شد، اگر ارزیابی مجددی درباره قرادادهای اختیار معامله داشته باشید. از فرصت ­های پیش رو در بورس­ های کشور بیشتر و بهتر استفاده خواهید برد.

1. کارآیی هزینه­ای

قراردادهای اختیار معامله در کاربرد اهرم­ های مالی ( Leveraging ) با قدرت عمل می­کنند بطور دقیق­ تر، یک سرمایه­ گذار می­تواند به کمک اختیار معامله­ ها وضعیت یا موفقیت معاملاتی خاصی را در مورد سهام بخود بگیرد که در مقایسه با وضعیت مشابه آن درباره سهام (خرید یا فروش) بدون کمک اختیار معامله، هزینه­ های بزرگی را متحمل نشود. برای مثال، برای خرید ۲۰۰ سهم ۸۰ دلاری، یک سرمایه ­گذار می­باید ۱۶۰۰۰ دلار هزینه کند. در حالی­که اگر آن سرمایه­ گذار یا خریدار آن سهام اقدام به خرید دو قرارداد اختیار خرید ( call options ) به ۲۰ دلار می ­نمود. (هر قرارداد شامل ۱۰۰ سهم است)، کل هزینه­ هایی که او می ­بایست بپردازد ۴۰۰۰ دلار می­ شد. (۲۰ دلار قیمت هر قرارداد در بازار ×۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد). در این گزینه سرمایه­ گذار مزبور ۱۲۰۰۰ دلار از سرمایه خود را در اختیار دارد تا به صلاح خود صرف گزینه­ های دیگر نماید. واضح است کار «به همین سادگی» نیست، سرمایه گذار مزبور مجبور است قرارداد اختیار خرید مناسب و درستی را خریداری نماید که بتواند با وضعیت یا موقعیت آن سهم بخوبی برابری کند. گرچه، این استراتژی (که بدان " جایگزینی سهام " می­گویند) تنها گزینه قابل قبول نیست ولی روشی عملی و مفید و از نظر هزینه­ ها کارآمد است.

مثال، فرض کنید شما تمایل به خرید سهام شرکت «آتیه» نموده­ اید، زیرا فکر می­کنید در چند ماه آینده سهام مزبور ترقی خواهند نمود. شما می­خواهید ۲۰۰ سهم آن شرکت را که هر سهم ۱۳۱ دلار معامله می­شود، خریداری نمایید، این سرمایه­ گذاری یا خرید برای شما در کل ۲۶۲۰۰ دلار هزینه در بردارد. به جای آنکه آن همه پول را درگیر کنید، شما می ­توانید به بازار قراردادهای اختیار معامله در بازار سهام یا بورس کالا مراجعه کرده و اختیار معامله مناسبی را که بسیار به آن سهام هم تراز هستند انتخاب کنید و یک قرارداد اختیار خرید ( call option ) برای چند ماه آینده با قیمت توافقی یا قیمت اعمال ۱۰۰ دلار به مبلغ ۳۱ دلار خریداری کنید. برای کسب یک وضعیت یا موقعیت معادل اندازه ۲۰۰ سهم که در بالا اشاره شد، شما به دو قرارداد نیاز دارید. این امر کل سرمایه­ گذاری شما را به ۶۸۰۰ دلار می­ رساند. (۳۴ دلار قیمت آن قرارداد در بورس × ۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد) که با حجم سرمایه ­گذاری قبلی بر روی همین تعداد از آن سهام که ۲۶۸۰۰ بود کلی تفاوت دارد. این تفاوت را می توانید در حساب خود بخوابانید و سود سپرده آنرا بگیرید و یا به شکار فرصت­ها سرمایه­ گذاری در دارایی­های دیگری (مثل مشتقه ­های کالایی) تا بدین وسیله سبد دارایی­ های (پرتفوی) خود را متنوع تر ساخته و ریسک سرمایه ­گذاری ­های خود را کاهش دهید (به همبستگی آماری بین کالاها و سهام در پرتفوی خود توجه داشته باشید که منفی­ اند، یعنی در صورت کاهش قیمت یک قلم افزایش قیمت در دیگری حافظ منافع ما می­شود!).

با توجه به طولانی شدن بحث، اجازه دهید ۳ مزیت دیگر اختیار معامله را در یادداشت بعدی مطرح کنیم.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست ؟

معمولا در بازارهای یک طرفه مثل بورس ایران که سهامدار فقط از رشد قیمت سود می‌برد، با افت یا نوسان شدید قیمت، سهامدارها از سهم مورد بحث فاصله می‌گیرند و تمایلی به خرید آن نشان نمی دهند. در این شرایط شرکت ها برای حفظ ارزش سهام و حمایت از سهامداران، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش می‌کنند. در ادامه به بیان مفهموم این اوراق می پردازیم :

اختیار فروش چیست؟

اختیار فروش جزء ابزارهای بازار مشتقات است. لازم به ذکر است که ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد؛ اما خریدار اختیار فروش چه وضعیتی دارد؟ اختیار فروش به دارنده آن این حق و نه تعهد را می‌دهد که در تاریخ معینی در آینده به قیمت مشخص‌شده در برگه که از آن به‌عنوان قیمت اعمال یاد می‌شود این اوراق را اعمال نماید . حال اگر خریدار این ورقه بخواهد از این موقعیت استفاده نماید بایستی دارایی پایه (دارایی که سرمایه‌گذار جهت پوشش ریسک در آن اختیار فروش را خریداری کرده است) از بازار خریداری کرده و به قیمت اعمال به فروش برساند. لازم به ذکر است که بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی را تحت عنوان هزینه اولیه می‌پردازند .

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

این اوراق درواقع نوعی از اختیار فروش اروپایی است که در آن به خریدار این اوراق اجازه می‌دهد تا دارایی پایه اختیار که درواقع یکی از سهام پایه می‌باشد با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه اوراق و قیمت اعمال بیمه نماید و به‌نوعی کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌گردد ، درنتیجه این اوراق به‌نوعی بیمه سهام می‌باشند. لازم به ذکر است که عرضه‌کننده این اوراق شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است که هدف آن‌ها ایجاد تضمین و اطمینان نسبت به سهام است .

در ایران شیوه انتشار این اوراق متفاوت از سازوکار مطرح‌شده در دنیا است. در ایران به‌منظور خرید اوراق اختیار بایستی سهام پایه (سهامی که بابت آن اختیار فروش تبعی منتشر می‌گردد) را در اختیار داشته باشید. فرض کنید که قرار است اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت ایران خودرو در تاریخ ۱ دی‌ماه منتشر گردد. قبل از اینکه شما اقدام به خرید اوراق اختیار نمایید بایستی سهام شرکت سایپا را در سبد خود داشته باشید و این اولین تفاوت بین اوراق اختیار در ایران با سایر کشورهای دنیا است. مثلاً اگر شما می‌خواهید تعداد ۵۰ هزار اوراق اختیار ایران خودرو را داشته باشید بایستی قبل اعمال دستور خرید این اوراق، تعداد ۵۰ هزار سهم از ایران خودرو را در پرتفوی خود داشته باشید.

اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد می‌شود، در حقیقت، ابزاری است که به‌وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود . براساس این روش، سهامدار عمده با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیل‌های آن دارد، اوراقی را منتشر می‌کند و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند در تاریخ اعمال در صورتی که قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران می‌شود. نکته با اهمیت تا اینجا این است که سهامدار عمده تنها شخصیتی است که می‌تواند از این ابزار استفاده کند. یعنی سهامدار عمده اوراق را می‌فروشد و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، زیان وی جبران می‌شود. بنابراین، این اوراق را می‌توان روشی برای به حداقل رساندن ریسک سیستماتیک دانست.

نکاتی مهم در رابطه با اوراق اختیار فروش تبعی که لازم است بدانید:

• تعداد اوراق اختیار فروش که هر فرد امکان خرید آن را دارد محدود است، حتما قبل از خرید به محدودیت روزانه و کلی آن که توسط شرکت منتشر کننده تعیین شده دقت کنید. در صورتی که خرید شما بیشتر از میزان مجاز باشد، اوراق مازاد بدون اعتبار خواهد بود و هزینه پرداخت شده به شرکت داده می‌شود.(چیزی به شما برگشت داده نمی‌شود)
• در زمان خرید اوراق اختیار فروش باید مالک سهام شرکت باشید و حداکثر تعداد اوراق قابل خریداری برای شما معادل تعداد سهام شماست .
• این اوراق معاملات ثانویه ندارند. در نتیجه در صورتی که آن ها را خریداری کردید امکان فروش آن ها را نخواهید داشت .
• در صورتی که بعد از خرید اوراق بخشی از سهام خود را بفروشید و در نتیجه‌ی این معامله، تعداد اوراق شما بیشتر از تعداد سهام شود، در پایان روز معاملاتی اوراق مازاد اعتبار خود را از دست می‌دهد و هزینه‌ای بابت این موضوع به شما برگشت داده نخواهد شد .
• در صورت تمایل به استفاده از اختیار فروش باید در روز سررسید تا قبل از اتمام مهلت تعیین شده توسط شرکت، در خواست خود را از طریق کارگزار اعلام کنید. در صورت عدم درخواست، اوراق شما باطل می‌شود و هیچ هزینه‌ای بابت آن به شما برگشت داده نخواهد شد .
• این اوراق تا قبل از سررسید غیر قابل معامله‌اند .
• در صورتی که در روز سررسید قیمت پایانی سهم، بیشتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، به صورت خودکار اوراق اعتبار خود را از دست می‌دهند و نیازی به درخواست خاصی نیست .
• بعد از اعمال اختیار فروش در صورتی که شرکت در پرداخت حقوق مشتری تاخیر کند، بنا به فرمولی که در زمان انتشار اوراق علام شده مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از وی دریافت و به مشتری پرداخت می‌شود .
• در مواردی که حقوق مشتری با تاخیر پرداخت شود، سود روزشمار بر اساس فرمولی که در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، به مشتری تعلق می‌گیرد .

برای دسترسی به متن کامل قوانین و ضوابط مربوط به این اختیار فروش با قیمت چیست؟ اوراق و آگاهی از سایر شرایط مثل قوانین مربوط به زمانی که سهم در روز عرضه بسته باشد، افزایش سرمایه یا توزیع سود داشته باشد و … ؛ می‌توانید به دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، مصوب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید.در ادامه می توانید تصویر این دستورالعمل را مشاهده نمایید :

مفاهیم: اختیار معامله (Option) چیست؟

همشهری آنلاین: اختیار معامله یا Option قراردادی است قانونی بین یک خریدار و یک فروشنده به نحوی که خریدار Option، حق خرید یا فروش یک دارایی مشخص را در یک قیمت توافقی و تا یک زمان معین، از فروشنده خریداری کرده و مبلغی برای در اختیار داشتن این حق تا آن زمان می‌پردازد.

این یک قرارداد الزامی برای فروشنده ولی یک اختیار و نه الزام برای خریدار Option است.

به عبارت دیگر قرارداد اختیار معامله نوع خاصی از ابزار مشتقه است و می‌تواند در بورس و یا خارج از بورس مورد معامله قرار گیرد. برحسب دارایی مورد نظر انواع مختلفی از اختیار معامله‌ها وجود دارد اما بیشتر اختیار معامله‌هایی که در بورس‌ها معامله می‌شوند دارایی پایه‌شان سهام و یا قراردادهای آتی است. اما اختیار معامله‌هایی که در بازارهای خارج از بورس صورت می‌گیرند شامل دارایی‌های پایه زیادی مثل اوراق بهادار، ارزها، دارایی‌های فیزیکی، سواپ‌ها و بسته‌ای از دارایی‌ها (Basket Of Assets) می‌شوند. اختیار معامله‌ها در هر قراردادی می‌توانند ظاهر شوند.

در معاملات Option، قابلیت‌ها و کاربردهای متنوع و منحصر به فرد Option به عنوان یک ابزار قدرتمند در کنترل ریسک سرمایه‌گذاری و ایجاد سودآوری در شرایط مختلف نوسانات بازار (صعودی، نزولی و حتی راکد) بررسی می‌شود.