خسارت تاخیر تادیه چیست و چگونه محاسبه می شود؟
خسارت تاخیر تادیه خسارت ناشی از کاهش ارزش پول می باشد که مدیون (بدهکار) بایستی به دائن (طلبکار) پرداخت نماید.
ماده ۵۲۲ قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مقرر می دارد: در دعاویی که موضوع آن دِین و از نوع وجه رایج بوده و با مطالبه داین و تمکن مدیون، مدیون امتناع از پرداخت نموده، در صورت تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه از زمان سررسید تا هنگام پرداخت و پس از مطالبه طلبکار، دادگاه با رعایت تناسب تغییر شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین میگردد محاسبه و مورد حکم قرار خواهد داد مگر اینکه طرفین به نحو دیگری مصالحه نمایند.
خسارت تاخیر تادیه با چه فرمولی محاسبه می شود؟
بنا بر فرمولی که در سایت بانک مرکزی درج گردیده برای محاسبه اصل بدهی به انضمام خسارت تاخیر تادیه (ارزش پول قدیم در زمان جدید) بایستی مبلغ بدهی را در شاخص تورم زمان جدید ضرب و سپس نتیجه را بر شاخص تورم زمان سررسید بدهی تقسیم کنیم.
شاخص تورم زمان سررسید بدهی / شاخص تورم زمان جدید × مبلغ بدهی = ارزش پول قدیم در زمان جدید
بدیهی است چنانچه بخواهیم صرفا خسارت وارد شده را محاسبه کنیم بایستی مبلغ بدهی اولیه را از نتیجه محاسبه فوق کسر کنیم
برای انجام سریع محاسبه تاخیر تادیه می توان از اپلیکیشن محاسبات حقوقی دادحساب استفاده کرد
برای توضیح نحوه محاسبه خسارت تاخیر تادیه به صورت دستی و به روش ماهانه به ذکر مثالی می پردازیم :
فرض کنید چکی به مبلغ صد میلیون ریال به سررسید خرداد ۱۳۹۷ صادر شده (تاریخ مندرج در چک خرداد ۱۳۹۷ است) ولی پرداخت آن تا شهریور ۱۴۰۰ به تعویق افتاده است. حال برای محاسبه اصل مبلغ چک به انضمام خسارت تاخیر تادیه به اطلاعات زیر نیاز داریم :
- اصل مبلغ چک
- شاخص تورم زمان سررسید چک (خرداد ۱۳۹۷)
- شاخص تورم زمانی که پرداخت چک در آن تاریخ انجام میشود (شهریور ۱۴۰۰)
شاخص تورم خرداد ۱۳۹۷ عبارت از ۱۲۲.۶ و شاخص تورم شهریور ۱۴۰۰ عبارت از ۴۳۵.۶ می باشد. برای محاسبه اصل دین و خسارت تاخیر تادیه بایستی عدد شاخص زمان پرداخت (۴۳۵.۶) را بر عدد شاخص زمان سررسید (۱۲۲.۶) تقسیم کرده و نتیجه بدست آمده را در اصل مبلغ چک ضرب کنیم. نتیجه نهایی عبارت است از ۳۵۵،۳۰۱،۷۹۴ ریال.
آیا امکان محاسبه ارزش پول جدید در زمان قدیم وجود دارد؟
بله. با جابجایی عدد شاخص تورم زمان جدید و زمان قدیم در فرمول بالا می توان ارزش پول اکنون را در زمان گذشته بدست آورد.
شاخص تورم زمان جدید / شاخص تورم زمان قدیم × مبلغ پول = ارزش پول جدید در زمان قدیم
آیا امکان محاسبه شاخص تورم از طریق آگاهی نسبت به نتیجه یک محاسبه تاخیر تادیه وجود دارد؟
بله چنانچه نتیجه یک محاسبه تاخیر تادیه را بدانیم و فقط یکی از شاخص های به کار رفته در محاسبه تاخیر تادیه برای ما مجهول باشد می توانیم شاخص دیگر را هم به دست بیاوریم.
چنانچه شاخص زمان جدید برای ما مجهول باشد می توانیم مبلغ بدهی را تقسیم بر شاخص زمان سررسید بدهی کنیم و سپس نتیجه محاسبه خسارت تاخیر تادیه را بر عددی که بدست آوردیم تقسیم کنیم
شاخص تورم زمان قدیم / مبلغ بدهی) / ارزش پول قدیم در زمان جدید = شاخص تورم زمان جدید)
مرجع اعلام شاخص تورم کجاست و ملاک عمل برای محاکم کدام شاخص است؟
در کشور ما دو مرجع مبادرت به محاسبه و اعلام شاخص تورم می کنند. یکی بانک مرکزی و دیگری مرکز آمار ایران. در سالهای اخیر اختلاف نظر های زیادی پیرامون اینکه کدام یک از این مراجع صلاحیت بررسی و اعلام عمومی شاخص تورم را دارند بوجود آمده است که نشانه های آن را می توان در برخی صورتجلسات شورای عالی آمار مشاهده کرد.
با وجود این، با نیم نگاهی به مستندات قانونی موجود از جمله ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی و همچنین تبصره الحاقی ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی در می یابیم که تنها ملاک و معیار قانونی محاسبه اختلاف ارزش پول در مراجع قضایی شاخص اعلام شده بوسیله بانک مرکزی است و شاخص های تورم اعلام شده به وسیله مرکز آمار ایران ارزش قانونی در محاکم ندارد.
با بررسی و مقایسه شاخص های تورم اعلام شده به وسیله مرکز آمار ایران و بانک مرکزی متوجه می شویم که معیار های به کار رفته در محاسبه شاخص ها تا حد زیادی با یکدیگر تفاوت داشته و اگرچه شیب مشابهی دارند ولی اعداد شاخص فاصله زیادی دارد و بجای یکدیگر قابل استفاده نمی باشند.
چگونه می توان به شاخص تورم دسترسی پیدا کرد؟
در دی ماه سال ۱۳۹۷ همزمان با انتشار خبری در سایت بانک مرکزی، به دلیل آنچه که “بررسی مشترک با مرکز آمار” نامیده شد، به یکباره روند اعلام عمومی شاخص های تورم در سایت بانک مرکزی متوقف گردید.
به دنبال این خبر، اعلام منظم شاخص های تورم در سایت بانک مرکزی متوقف شده و مقرر شد شاخص های تورم فقط به صورت محرمانه جهت استفاده دوایر اجرای احکام به دستگاه قضایی اعلام شود که این امر موجب کندی و اختلال در ارسال شاخص ها به دستگاه قضایی و ابلاغ آن به دوایر اجرای احکام و عدم شفافیت فرایند مزبور گردید.
اما خودداری بانک مرکزی از اعلام عمومی شاخص ها به همینجا ختم نشد. بلکه در اقدامی بی سابقه، از تاریخ بهمن ماه ۱۳۹۹، اعلام محرمانه شاخص های تورم به دستگاه قضایی نیز به یکباره متوقف گردید و سرگردانی و بلاتکلیفی ارباب رجوع دادگستری و کسانی که برای وصول به روز مطالبات خود به اعداد شاخص نیاز داشتند را در پی داشت. کارزاری که در این باب منتشر شده و اشخاص زیادی آن را امضا کردند که موید این مساله است.
خوشبختانه طی تماسی که با بانک مرکزی داشتیم متوجه شدیم نتیجه محاسبات درخواستی مربوط به خسارت تاخیر تادیه از طریق تلفن برای شهروندان قابل استعلام است ولی از بیان عدد شاخص خودداری می شود! پدیده ای که جای شگفتی دارد. چرا که با دانستن نتیجه محاسبه و همچنین عدد شاخص زمان قدیم، با یک معادله یک مجهولی مواجه هستیم که به سادگی و با روشی که پیشتر گفته شد می توان عدد شاخص در زمان جدید را بدست آورد.
دادحساب تلاش می کند در هر بار اعلام شاخص های جدید جدول بروز شده آخرین شاخص های تورم را از طریق این لینک در دسترس کاربران قرار بدهد. تصویر جدول آخرین شاخص های بدست آمده را می توانید در زیر ملاحظه کنید :
خسارت تاخیر تادیه از چه زمانی قابل محاسبه است؟
مطابق ماده ۵۲۲ قانون آئین دادرسی مدنی خسارت تاخیر تادیه از زمان سررسید و پس از مطالبه طلبکار و تا زمان پرداخت قابل محاسبه است. بنابراین چنانچه طلبکار اقدام به مطالبه طلب خود در سررسید نکرده باشد، محاسبه خسارت تاخیر تادیه تنها از زمان مطالبه که می تواند در قالب دادخواست یا اظهارنامه و غیره باشد قابل انجام است. استثنای وارد بر این اصل، محاسبه خسارت تاخیر تادیه چک می باشد. چرا که بنا بر قانون استفساریه تبصره الحاقی به ماده 2 قانون اصلاح موادی از قانون صدور چک مصوب ۱۳۷۶/۰۳/۱۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام : منظور از عبارت “کلیه خسارات و هزینههای لازم از قبیل هزینههای دادرسی…” مذکور در تبصره الحاقی به ماده ۲ قانون اصلاح موادی از قانون صدور چک مصوب ۱۳۷۶/۰۳/۱۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام، ، خسارات تاخیر تأدیه برمبنای نرخ تورم از تاریخ چک تا زمان وصول آن مه توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام شده و هزینه دادرسی و حقالوکاله بر اساس تعرفههای قانونی است.
برای محاسبه خسارت تاخیر تادیه از روش ماهانه باید استفاده بشود یا سالانه؟
از ظاهر ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی چنین بر می آید که به طور کلی باید از عدد شاخص سالانه برای محاسبه تاخیر تادیه استفاده کرد. اما در خصوص مطالبه وجه چک با توجه اینکه قانون استفساریه تبصره الحاقی به ماده 2 قانون اصلاح موادی از قانون صدور چک مقرر کرده که خسارت تاخیر تادیه بر مبنای نرخ تورم … تا زمان وصول آن قابل مطالبه است، چنین برداشت شده است که می توان از عدد شاخص ماهانه استفاده کرد.
لازم به ذکر است که محاسبه تاخیر تادیه با روش ماهانه و سالانه ممکن است تفاوت فاحشی با یکدیگر داشته باشند و حسب مورد تاثیر زیادی در احقاق حق محکومٌ له داشته باشد، چرا که در محاسبه خسارت تاخیر تادیه سالانه از عدد شاخص آخرین سالی که شاخص تورم آن موجود باشد استفاده می شود که عبارت است از میانگین اعداد شاخص های ماهانه سال مذکور.
به طور مثال، چنانچه در نیمه سال ۱۴۰۰ بسر ببریم و قصد داشته باشیم خسارت تاخیر تادیه دینی را به روش سالانه محاسبه کنیم حداکثر می توانیم از عدد شاخص سال ۱۳۹۹ در فرمول محاسبه شاخص کل محاسبه استفاده کنیم که عددی بسیار کوچکتر از عدد شاخص ماه های سال ۱۴۰۰ به تفکیک و حتی بسیار کوچکتر از ماه های انتهایی سال ۱۳۹۹ می باشد.
شاخص تورم چه زمانی اعلام می شود؟
شاخص تورمِ هر ماه پس از پایان یافتن آن ماه و شاخص تورمِ هر سال پس از پایان یافتن آن سال قابل محاسبه و حسب مورد اعلام می باشد و تا زمانی که آن بازه زمانی پایان نپذیرفته، امکان محاسبه شاخص تورم آن بازه زمانی وجود ندارد. به طور مثال چنانچه در سال ۱۴۰۰ به سر می بریم جستجو برای یافتن شاخص تورم سال ۱۴۰۰ بیهوده است زیرا سال ۱۴۰۰ به پایان نرسیده و کسی از اتفاقات احتمالی و قیمت کالاها تا پایان سال با خبر نیست.
آیا محاسبه خسارت تاخیر تادیه “به نرخ روز” عبارت صحیحی است؟
ممکن است در محاورات گفته شود که خسارات تاخیر تادیه به نرخ روز محاسبه می شوند اما بایستی توجه داشت با توجه به اینکه شاخص تورم هر ماه در پایان آن ماه و شاخص تورم هر سال در پایان آن سال قابل محاسبه و اعلام است، محاسبه خسارات تاخیر تادیه حداکثر به نرخ “آخرین بازه زمانی که شاخص آن موجود هست” صورت می پذیرد و به نظر می رسد اصلاح “به نرخ روز” مسامحتا به کار می رود
وکیل دادگستری سابق، بنیانگذار دادحساب، علاقه مند به فناوری، برنامه نویس وب و موبایل از سال ۱۳۹۳
شاخص قیمت (TEPIX) در بورس چیست؟
بازار بورس بازاری پر از اعداد و قیمت ها است و کاربران برای تحلیل و پیش بینی بازار نیاز به تحلیل این اعداد گسترده دارند. تحلیل این حجم از داده در بازار به این راحتی ها نبوده و نیاز به زمان و کار بسیار زیادی دارد. در این میان پارامترهایی مانند شاخص ها که شاخص قیمت TEPIX یکی از مهم ترین آن ها است، می توانند به عنوان یک تعریف کلی، وضعیت بازار را به شما نشان داده و شما را از تحلیل حجم عظیمی از داده های عددی بی نیاز سازند. از این رو کاربران و معامله گران در بازار بورس بایستی با چنین تعاریفی آشنا بوده و در تحلیل های خود از آن ها بهره ببرند.
شاخص قیمت (TEPIX) در بورس چیست؟
شاخص قیمت ( TEPIX )
بورس و شاخص هایش اعضایی جدایی ناپذیر از هم هستند. شاخص قیمت و سایر شاخص هایی که در بورس تعریف می شوند به نوعی زبان بازار بورس هستند. داده های اعدادی و قیمتی به ظاهر می توانند بسیار پیچیده بوده و مفهوم آنچنانی برای ما به دنبال نداشته باشند. در این بین استفاده از شاخص ها می تواند به عنوان زبان بازار آن را برای ما مفهوم تر نمایند.
نگاه کردن به نمودار شاخص ها ترفندی است که شما با آن می توانید کلیت بازار را در یک دید کلی زیر نظر داشته باشید و با استفاده از روند حرکتی و نوع حرکت این شاخص ها، قیمت و روند آن را برای آینده پیش بینی کنید. از این رو شاخص ها یکی از اصلی ترین اجزای بازار محسوب می شوند. شاخص قیمت TEPIX نیز یکی از مهم ترین شاخص هایی است که در بازار بورس از آن برای تحلیل داده ها و حرکت قیمت استفاده می شود.
هر کدام از شاخص هایی که در بازار بورس تعریف شده اند، مشخصات و ویژگی های خاص خود را داشته و مفهوم خاص خود را نیز به بیننده القا می نمایند. البته این نکته را هم باید متذکر شویم که اهمیت هر کدام از آن ها با یکدیگر متفاوت است. در این محتوا قصد داریم تا شما را با شاخص قیمت TEPIX آشنا نموده و ویژگی ها و اهمیت آن را در بازار تعریف نماییم.
شاخص قیمت TEPIX یکی از مهم ترین شاخص های بازار بورس است که عدم آشنایی با آن می تواند به منزله یک ریسک بزرگ برای هر سهام داری در نظر گرفته شود. برای آشنایی بیشتر شاخص کل بازار بورس در ادامه با ما همراه بمانید.
تعریف شاخص در بورس
شاخص ها نه فقط در بازار بورس بلکه در هر بازاری، معیار اصلی شناخت ویژگی های آن بازار محسوب می شوند. احتمالا شما با واژه هایی مانند شاخص تورم، شاخص قیمت مسکن، شاخص مرگ و میر آشنا باشید. هر کدام از این شاخص ها تعریفی خاص داشته و برای معرفی یک پارامتر مهم در جامعه مورد استفاده قرار می گیرند.
شاخص بازار بورس نیز به عنوان شناسنامه و معرف این بازار محسوب می شود. برای مثال فرض کنید که در یک روز کاری تعدادی از نماد های بازار بورس روند منفی در پیش داشته باشند و برخی نیز در مسیر متقابل روند مثبتی در پیش گرفته باشند. حال شما به عنوان یک ناظر بازار اگر بخواهید روند کلی بازار را ببینید نیاز به پارامتری خواهید داشت تا این صعودها و نزول ها را به نوعی برای شما در یک نمودار تعریف نماید. این وظیفه در بازار بورس به عهده شاخص های مختلف آن است.
منفی شدن شاخص بورس به این معنی است که کلیت بازار روند منفی داشته اما هیچ گاه نباید از منفی بودن این شاخص این نتیجه را بگیرید که کل بازار همگی با هم در شرایط منفی قرار دارند. شاخص به عنوان معرفی برای روند عموم سهم ها تعریف شده و هرگز برای تحلیل یک سهم خاص روند شاخص تعریف خوبی نخواهد بود. شاخص ها از سهام ها و شرکت های فعال در بورس تاثیر می پذیرند. اما تاثیر هر شرکت به میزان وزن و بزرگی آن است.
برای مثال در بازار بورس تهران نمادی مانند «وتجارت» که نشان دهنده بانک تجارت است و با میلیون ها سهم منتشر شده است، مسلما تاثیر متفاوتی نسبت به شرکت کوچک مانند «سفاسی» (شرکت فارسیت اهواز) خواهد داشت. دلیل اصلی این امر هم تعداد سهام منتشره و بزرگی این شرکت ها است. این تعریف در هر شاخص دیگری نیز به این صورت مورد استفاده قرار می گیرد.
شاخص ها تنها مختص به بازار بورس ایران نبوده و در بازارهای بین المللی نیز از جمله پارامترهای مهم محسوب می شوند. شاخص نزدک و S&P از جمله مهم ترین شاخص ها در بازار بورس نیویورک هستند که تعریف کننده روند حرکتی چند سهم مهم در این بازار محسوب می شوند.
شاخص ها چه استفاده ای دارند؟
حال با تعریف کلی شاخص هایی مانند شاخص قیمت TEPIX آشنا شدید. سوال اینجاست که این شاخص ها در بازار بورس چه استفاده ای دارند؟ استفاده از شاخص ها هم برای تحلیل تکنیکال و پیش بینی آینده بازار بورس در کوتاه مدت و هم برای تحلیل بنیادی و پیش بینی مسیر بازار بورس در بلند مدت بهترین معیار محسوب می شوند. معامله گران با تحلیل نمودار شاخص می توانند روند کلی سهم ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند.
برای درک بهتر این موضوع یک مثال را با هم مرور می کنیم. در بازار بورس ایران نمادهایی مانند ایران خودرو، خساپا (شرکت سایپا) ، شتران، شپنا، وتجارت، ونوین و . از جمله نمادهای بسیار بزرگ محسوب می شوند. تعریف بزرگی نماد در بازار بورس نیز بر اساس میزان سهام منتشره توسط آن شرکت است. حال تصور نمایید که روند حرکت این سهم ها صعودی باشد. با توجه به تاثیر فوق العاده زیاد این سهم ها روی شاخص مسلما شاخص نیز روند صعودی پیدا خواهد کرد.
این موضوع در جهت عکس نیز به همین شکل قابل تحلیل است. منفی بودن شاخص می توانید نشانه منفی بودن سهام های بزرگ این چنینی در بازار باشد. شاید از خود بپرسید که در این صورت شاخص تنها با این نمادها تاثیر می پذیرد و بقیه نمادها خیلی روی شاخص موثر نبوده و منفی و مثبت بودن شاخص هیچ تاثیری روی آن ها نخواهد داشت.
این موضوع هم می تواند درست و هم اشتباه باشد. از نظر تاثیرپذیری، مسلما سایر نمادهای کوچک به میزان نمادهای بزرگ روی شاخص تاثیر ندارند و در واقعیت ای امکان به راحتی جود دارد که شاخص قیمت و قیمت این سهام های کوچک در جهت کاملا عکس یکدیگر حرکت کنند.
اما نکته دیگری که باید در این مواقع به آن توجه داشته باشید بار روانی است که حرکت شاخص روی سهام داران و تحلیل گران می گذارد. با توجه به این که شاخص یکی از اصلی ترین معیارهای معامله کران برای خرید و فروش سهام است، درصد بالایی از کاربران با دیدن منفی شدن شاخص، سریعا روی به فروش سهام های خود آورده و یا در جهت عکس می توانند به دنبال خرید سهام ها در روند مثبت باشند. از این روی منفی شدن شاخص قیمت یا همان شاخص قیمت TEPIX می تواند به منزله منفی شدن تعداد بسیاری از سهم ها نیز باشد. (1)
شاخص قیمت TEPIX چیست؟
شاخص قیمت TEPIX مخفف عبارت Tehran Price Index است که معرف شاخص کل در بازار بورس ایران است. این شاخص با یک رابطه ای ساده میزان رشد قیمت میانگین بازار بورس را نسبت به یک سال پایه محاسبه کرده و به کاربر نشان می دهد. این شاخص یکی از 8 شاخص مهم و حیاتی است که در بازار بورس برای تحلیل روند بازار از آن استفاده می نمایند.
مبدا اولیه محاسبه شده در فرمول شاخص کل نیز سال 1369 شمسی است. این شاخص بیان کننده رشد و یا نزول نسبی قیمت ها در بازار بورس است. مثلا اگر شاخص بورس نسبت به سال گذشته 20 درصد رشد داشته باشد، به این مفهوم است که میانگین کل ارزش بازار بورس نسبت به سال گذشته 20 درصد بیشتر شده است. حال ممکن است در این بین سهمی بیشتر از این رشد داشته باشد و یا سهمی کمتر رشد کرده باشد. اما میانگین آنها بسته به میزان ارزشی که دارند 20 درصد است. (2) و (3)
نحوه محاسبه شاخص قیمت TEPIX
روش محاسبه شاخص قیمت TEPIX فرمول بسیار ساده ای دارد که خود این فرمول گویای تعریف این شاخص در بازار بورس نیز است. طبق فرمول شاخص قیمت TEPIX برای محاسبه آن در هر روز کاری باید تعداد سهام منتشره در بازار بورس را در ارزش جاری بازار ضرب کنیم. با تقسیم نتیجه این ضرب بر مقدار ضرب تعداد سهام منتشره در سال پایه در ارزش کل سهام سال پایه، مقدار شاخص قیمت TEPIX به درصد به دست می آید.
در این رابطه ارزش پایه سهام در بازار بورس ایران مقدار 100 در نظر گرفته می شود. کاربران باید در نظر داشته باشند که هر چند محاسبه این شاخص در هر لحظه بسیار ساده بوده و با یک محاسبه ساده به دست می آید، اما مقایسه آن با مقدار شاخص در روزهای قبلی می تواند روند کلی بازار بورس را برای شما نمایان سازد. (2)
ویژگی های شاخص قیمت TEPIX
شاخص قیمت TEPIX همیشه در دسترس است
در دسترس بودن نمودار شاخص قیمت TEPIX
جامع بودن شاخص قیمت TEPIX
تاثیرپذیری وزنی شاخص قیمت TEPIX
از این رو این شاخص، تاثیر خود را از شرکت های مختلف و بر اساس مقدار سهمی که در بازار دارند می پذیرد. در واقع حرکت انفجاری یک سهم کوچک و یا تک سهم، نمی تواند خیلی روی مقدار شاخص قیمت TEPIX تاثیر بگذارد. (3)
شاخص کل را بهتر بشناسید
حتی اگر اطلاعات زیادی در مورد بورس نداشته باشید حتماً واژه شاخص بورس در رسانههای مختلف به گوشتان خورده است. دراخبار اقتصادی بارها شنیدهاید که برای مثال، شاخص بورس تهران امروز رشد (افزایش) یا افت (کاهش) داشته است. حال این سوال پیش می آید که شاخص بورس چیست؟ چگونه اندازه گیری میشود و برای فعالین بورس چه اهمیتی دارد و نشانگر چیست؟
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه(سنا) و به نقل از همیار سرمایه، شاخص یک معیار آماری است. روش اندازه گیری هر شاخص متعلق به همان شاخص است و نمیتوان رقم فعلی یک شاخص را با شاخص دیگر مقایسه کرد. واژه شاخص ( Index ) همیشه بیانگر عددی است که با استفاده از آن میتوان میزان تغییرات در یک یا چند متغیر، طی یک مدت زمان مشخص را مشاهده کرد. در واقع شما با بررسی یک شاخص، میزان تغییرات متغیر مد نظرتان را اندازه گیری میکنید.
شاخص بورس
شاخص بورس تغییرات کلی بورس را نشان میدهد که با رشد و یا افت مواجه شده است. در نظر داشته باشید که در بورس تنها یک نوع شاخص وجود ندارد بلکه چند شاخص وجود دارد که شرایط بورس را از جنبههای متفاوت بررسی میکند. محاسبه انواع شاخصهای بورس بر اساس فرمولهای قراردادی انجام میگیرد و هر شاخصی بنا بر دادهها و فرمول مورد استفاده میتواند گویای تغییرات خاصی باشد؛ لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشاندهنده تغییرات قیمت کلیه شرکتها است بقیه شاخصها بنا بر نوع محاسبه و شرکتهایی که در آن مورد محاسبه قرار میگیرند باید تفسیر شوند.
با تحلیل این شاخصها میتوان از وضعیت گذشته و حال بورس مطلع شد و در تصمیم گیریهای افراد فعال در بورس تأثیر بسزایی خواهد داشت. در بین این شاخصها چند شاخص از اهمیت ویژهای برای فعالین بورس برخوردارند. از آنجایی که شرکتهای بزرگ و سرمایه دار تأثیر زیادی بر شاخص میگذارند ممکن است رشد و کاهش شاخص بورس ناشی از فعالیت آنها باشد و لزوماً دیگر شرکتها با چنین وضعیتی درگیر نباشند.
در نظر داشته باشید که شاخص، بخصوص شاخص کلی به عنوان شاخص اصلی بورس، وضعیت کلی بورس را نشان میدهد و مثبت یا منفی بودن آن به معنای مثبت یا منفی بودن کل بورس نیست.
شاخص کل بورس
شاخص کل از شاخصهای اصلی بورس است. این شاخص در بین انواع شاخص های بورس در بین فعالین بورس از پرکاربردترین و حیاتیترین شاخصهاست. شاخص کل نشان دهنده سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است. تغییرات شاخص کل، میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس را نشان میدهد.
برای مثال، شما از سهام شرکتهای فعال در بورس یک سهم خریداری کردهاید، شاخص کل، هم تغییرات قیمت سهام شما و هم سودهایی که سالیانه شرکتها به شما پرداخت میکنند را نشان میدهد. شاخصها سطح قیمت را در مقایسه با تاریخ مشخصی که به تاریخ مبدأ شهرت دارد میسنجند. بر اساس فرمول تغییر قیمت شرکتهای بزرگتر با سرمایه بیشتر تأثیر بیشتری بر نوسانات شاخص بورس و روند عمومی قیمتها میگذارد. برای بررسی شاخص کل باید این نکته را در نظر داشته باشید که آنچه اهمیت دارد میزان تغییرات این شاخص است نه عدد آن. بازدهی سرمایه گذارانی که در بورس سرمایه گذاری کردهاند به دو روش اندازه گیری میشود. اولی، بازدهی حاصل از دریافت سود نقدی در پایان هر سال است و دومی تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه گذاری سهامدار.
شاخص کل نشاندهنده رفتار عمومی تمام فعالهای بازار است. اگر سرمایهگذاران به بازار سهام اقبال نشان بدهند، سمت خریدار کمی سنگینتر از سمت فروشنده میشود. این عدم تعادل شاخص را به سمت بالا هدایت میکند؛ اما خروج سرمایهها از بازار میتواند شاخص را به سمت پایین بکشد. حالا فرض کنید که قیمت هیچ سهمی تغییر نکند آیا باز هم ممکن است شاخص بورس تغییر کند؟ بله! با تغییر در مقدار سود شرکتها تغییر در شاخص اتفاق می افتد. البته در واقعیت هرگز این اتفاق رخ نمیدهد، چرا که تغییر در سود هر سهم قطعاً بر روی قیمت سهام تأثیر خواهد گذاشت.
در این زمینه ، سرمایه گذاران باید به دو نکته توجه کنند:
افزایش شاخص کل، به معنی سودآوری کلیه سهام موجود در بورس نیست، برعکس این مسئله کاهش شاخص کل هم به معنی ضرر در کل سهام موجود در بورس نیست.
یکی از مهمترین مسائل در سرمایهگذاری در بورس تشکیل سبد سهام است. سرمایه گذاران باید از هر صنعتی یک نوع از سهام آن صنعت را در سبد خود داشته باشند. سبد سهام یا پُرتفُوی ترکیبی مناسب از سهام یا سایر داراییها است که یک سرمایهگذار آنها را خریداری کرده است. هدف از تشکیل سبد سهام، تقسیم کردن ریسک سرمایهگذاری بین چند سهم است؛ بدین ترتیب، سود یک سهم میتواند ضرر سهام دیگر را جبران کند. یک ضربالمثل معروف میگوید: «همه تخممرغها را در یک سبد نگذارید.»، چرا که ریسک شکستن سبد، باعث نابودی همه تخممرغها خواهد شد.
مفهوم واحد در شاخص
شاخص بر اساس یک واحد تعریف میشود. بدینصورت که اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال برای مثال ۱۰ هزار واحد باشد و در پایان سال به ۱۵ هزار واحد افزایش یابد یعنی ۵ هزار واحد افزایش داشته که این به معنای بازده پنجاه درصدی در شاخص کل بورس است.
روش محاسبه سود و زیان سرمایه گذاری
مقدار سود و زیان در سرمایه گذاری اطلاعات بسیار مهمی است که هر سرمایه گذار باید بداند و او باید بتواند مقدار سود و زیان خود را به دست آورد تا بهتر در سهام مورد نظر خود سرمایه گذاری کند و از بابت آن اطمینان خاطر داشته باشد.
کارگزاری های بورس تهران نرم افزارهای تحت وبی در اختیار مشتریان خود قرار می دهند که در آن ها محاسبه سود و زیان به شکل خودکار انجام شده و نشان داده می شود.
اما شاید سوال کنید چطور می توانید سود و زیان را در سرمایه گذاری محاسبه کنید؟ پاسخ این سوال را در مطلب پیش رو بررسی خواهیم کرد.
محاسبه سود و زیان در سرمایه گذاری
ابتدا هر فرد باید دقیقا بتواند با محاسبه مقدار قیمت خرید یا به عبارتی پول لازم برای سرمایه گذاری را به دست آورد.
برای محاسبه سود و زیان باید با کم کردن قیمت فروش از قیمت خرید اولیه عددی را به دست آورید که مقدار سود یا ضرر شما در سرمایه گذاری است.
می توانید این عدد را بر مبلغ اصلی یا قیمت سرمایه گذاری تقسیم کنید و با ضرب نتیجه در 100، درصد تغییر در مقدار سرمایه گذاری اولیه تان را فرمول محاسبه شاخص کل مشخص کنید.
دو حالت پیش می آید:
- اگر عددی که به دست میآورید مثبت باشد نشان می دهد که ارزش بازار افزایش یافته است و سود در سرمایه گذاری حاصل شده است.
- اگر منفی باشد مشخص می کند که ارزش بازار کاهش یافته است و در نتیجه سرمایه گذار در این مورد زیان کرده است.
آشنایی با معاملات دو طرفه در بازارهای مالی
دلیل اهمیت مشخص فرمول محاسبه شاخص کل کردن سود یا ضرر
محاسبه مقدار سود یا ضرر کمک خیلی زیادی می تواند به سرمایه گذار کند، به این دلیل که او می تواند پول خود را بهتر مدیریت کند و با مقدار سرمایه کمتر پول بیشتری را به دست آورد.
به عنوان مثال، اگر دو نفر وجود داشته باشند که مقدار یکسانی سود کسب کرده باشند اما نفر اول نسبت به نفر دوم پول کمتری را وارد بازار کرده باشد، نشان می دهد که نفر اول نسبت به نفر دوم توانسته بهتر پول خود را مدیریت کند و فرد دوم می توانست با باقی مانده پول خود در سهم دیگری سرمایه گذاری کند و به سود برسد.
همچنین باید به این نکته دقت کنید که برای نتیجه گیری از سرمایه گذاری باید صبر کنید.
چون تا زمانی که شما سهم خود را نفروخته اید اگر در ضرر باشید پس هنوز امکان بازگشت پول شما وجود دارد و حتی اگر در سود باشید چون هنوز فروش اتفاق نیافتاده است نمی توانید بگویید که سود قطعی است.
مثالی از بازدهی یک سهم در بورس
یک سرمایه گذار 10 هزار سهم از یک کارخانه را با قیمت اولیه 1000 تومان خریداری می کند، یعنی سرمایه گذاری اولیه این فرد 10 میلیون تومان است.
بعد از مدتی هنگامی که قیمت سهم به 3000 تومان می رسد، سرمایه گذار بر اساس استراتژی معاملاتی تصمیم به فروش سهام خود می گیرد.
ارزش سودی که این سهامدار توانسته است از این معامله کسب کند 20 میلیون تومان است.
درصد سود از طریق فرمول زیر محاسبه خواهد شد:
از طرف دیگر سود هر سهم:
سرمایه گذاری هایی که در بازار سرمایه انجام می شود بدون کارمزد نیست و این کارمزد را کارگزاری ها کسب می کنند، در محاسبه بالا کارمزد کارگزاری، مالیات و کمیسیون در نظر گرفته نشده است.
برای اینکه هزینه این تراکنش ها نیز انجام شود، کارمزد را از سود حاصل کم می کنند.
اگر فرض کنیم که فرد 500 هزار تومان را به عنوان کارمزد معاملات پرداخت کرده باشد با در نظر گرفتن این موارد مقدار سودی را که به دست آوردید به شکل زیر می توانید محاسبه کنید:
می توان دید که کارمزد معاملات مقدار درصد سود کسب شده را از 200 درصد به 195 درصد کاهش داده است.
EPS چیست؟
Earning Per Share به معنای پیش بینی درآمد از هر سود است که برای سال مالی گزارش میشود. هنگامی که سود کل شرکت را از مالیات کم کرده و بر تعداد سهام تقسیم کنیم، سود هر سهم به دست می آید.
تمامی شرکت های بورس و فرابورس موظف هستند که این پیش بینی درآمد را که با توجه به شرایط عملکرد شرکت در سال قبل، برنامه های سال بعد و چشم انداز اقتصادی مشخص می شود، در سامانه کدال ثبت کنند.
DPS چیست؟
Divided Per Share به معنای مقدار سودی است که سهامداران به ازای هر سهم دریافت می کنند، سود تقسیمی هر سهم براساس سیستم هیئت مدیره و آرای سهامداران حاضر در مجمع عمومی سالانه مشخص می شود.
علاوه بر این، باید دقت کرد که DPS نباید کمتر از 10% سود تحقق یافته (EPS تحقق یافته) باشد و شرکت ها وظیفه دارند که سود تقسیمی مشخص شده را حداکثر تا 8 ماه بعد از برگزاری مجمع عمومی سالانه به سهامداران پرداخت نمایند.
سود نقدی سهام
اگر سرمایه گذاری که انجام شد به نوعی یک پرداخت نقدی مانند سود سهام (DPS) دارد، این مبلغ را نیز باید به سود اضافه کنید.
سود سهام، مبلغ نقدی است که به سهامداران پرداخت شده و براساس هر سهم تنظیم می شود.
به عنوان مثال، اگر در نظر بگیریم که DPS یک شرکت، 200 تومان باشد و سرمایه گذار نیز مشمول دریافت این سود نقدی باشد، با توجه به این که سرمایه گذار 10 هزار سهم را خریداری کرده است، مقدار سود نقدی که به دست می آورد 2 میلیون تومان است.
درصد سود را باید به روش زیر محاسبه کنید:
((30،000،000-10،000،000)+2،000،000) / 10،000،000=2.2 ×100=200
اگر فرض کنیم که کارگزاری هیچ کارمزدی دریافت نکند و سهام نیز به مدت یک سال نگهداری شود می بینیم که سود سرمایه گذاری از 200 درصد به 220 درصد افزایش یافته است.
اگر هزینه های معامله، کارمزد و همچنین سود سهام را نیز در نظر بگیریم سرمایه گذاران می توانند سود یا ضرر سرمایه گذاری خود را دقیق تر محاسبه کنند.
بهتر است در نظر داشته باشید که کارگزاری ها به عنوان کارمزد بیش از 1.5 درصد از بازده سرمایه گذاری را به خود اختصاص می دهند.
تعیین سود و زیان توسط کارگزاری
اگر مدتی در این بازار فعالیت کرده باشید حتما می دانید که تعداد کارگزاری ها در بازار بورس اوراق بهادار تهران بسیار زیاد است.
اغلب این کارگزاری ها برای ارائه خدمات بهتر به مشتریان خود از نرم افزارهای تحت وب و موبایل استفاده می کنند.
معمولا در کارگزاری ها، سود و زیان به شکل خودکار مشخص شده است و دیگر نیازی نیست که سرمایه گذار محاسبات بالا را انجام دهد.
اگر پنل معاملاتی خود را باز کنید، می توانید سود و زیان تحقق نیافته هر سهم را به صورت جداگانه مشاهده کنید، البته این قسمت در کارگزاری های مختلف متفاوت است و کافی است کمی بگردید تا این قسمت را پیدا کنید.
بازده سرمایه گذاری و بازده کل چیست؟
به طور کلی بازده نیروی محرکه ای است که سرمایه گذار را می تواند به حرکت در بیاورد و در واقع نوعی پاداش برای سرمایه گذار محسوب می شود.
بازده کل، نسبت کل عاید (ضرر) به دست آمده از سرمایه گذاری در یک دوره معین به مقدار سرمایه ای است که برای کسب این عایدی در اول همان دوره استفاده شده است.
اما پولی که سهامداران می توانند به دست بیاورند از دو طریق است:
- تغییر در ارزش و قیمت اصل سرمایه
- سودهایی که به سهم تعلق می گیرد مانند EPS و غیره.
اجزای راندمان در سرمایه گذاری
اجزای راندمان از سود کسب شده، سود (زیان) سرمایه ای و راندمان سرمایه گذاری تشکیل شده است که در ادامه مطلب هر کدام از این موارد را به طور کامل توضیح می دهیم.
سود کسب شده
همه افراد در بازار سرمایه به دنبال کسب سود هستند و هر اندازه این مقدار سود بیشتر باشد، مطمئنا سرمایه گذار از این موضوع راضی تر است.
سود کسب شده می تواند به صورت بهره یا سود تقسیمی باشد و ویژگی که این نوع از سود را از بقیه سود ها متمایز می کند این است که سرمایه گذار سود کسب شده را به صورت نقدی دریافت می کند.
سود (زیان) سرمایه ای
این سود یا زیان سرمایه گذاری مخصوص سهام عادی، اوراق قرضه بلند مدت و اوراق بهادار با درآمد ثابت است.
در واقع اختلاف بین قیمت خرید و قیمت فروش همان سود یا زیان سرمایه گذاری است.
به عنوان مثال، شما یک سهم خریده اید و حالا به هر دلیلی می خواهید این سهم را بفروشید. هنگامی که پنل معاملاتی خود را بررسی می کنید، متوجه می شوید که بازار ریزش کرده است و شما در ضرر هستید.
این همان زیان در سرمایه گذاری است که با رنگ قرمز به شما نشان داده می شود اما توجه داشته باشید که این ضرر تحقق پیدا نمی کند مگر این که سهم را بفروشید.
در مقابل زیان در سرمایه گذاری موضوع سود مطرح می شود که کاملا برعکس موضوع بالا است، حال قیمت فروش از قیمت خرید بالاتر رفته است و شما در سود خوبی هستید و بازار برای شما سبز است و اگر سهم را بفروشید این سود قطعی می شود.
راندمان سرمایه گذاری
راندمان در واقع به این علت محاسبه می شود که عملکرد یک سهام را در طول یک دوره ارزیابی کند که آن را با تقسیم سود خالص به ارزش خالص می توان به دست آورد.
همان طور که می دانید قطعا این راندمان همیشه برای سود نیست، چه بسا یک سهام عملکرد خوبی نداشته باشد و راندمان آن منفی شود.
در واقع راندمان سرمایه گذاری با مقدار پولی که شما در آن سهام گذاشته اید و بازدهی که بر حسب سود خالص سهام کسب می کنید، در ارتباط است.
از عوامل موثر روی راندمان سرمایه گذاری می توان موارد زیر را نام برد:
- تغییرات اجتماعی
- درصد ظرفیت مورد استفاده
- طرح های توسعه
- حمایت های دولتی
- تغییرات سیاسی
- حد دخالت دولت
- مدیریت دارایی ها
- تورم مورد انتظار
- مدیریت
- طرح های بهره وری و بهبود روش ها
هر سرمایه گذاری ابتدا می خواهد بداند که اگر پول خود را در سهام مورد نظر خود بگذارد چه اندازه ریسک یا بازده دارد و این موضوع به ویژه در بازار بورس اوراق بهادار تهران خیلی مهم است که بتوان درصد ریسک و بازده را مشخص کرد.
مطمئنا محاسبه راندمانی که از سهم انتظار می رود می تواند خیلی روی سرمایه گذاری تاثیر خوبی داشته باشد و علاوه بر راندمان مورد انتظار، رشد شاخص بازار و میزان راندمانی که تحقق می یابد نیز در این تصمیم گیری روی سرمایه گذاری موثر است.
راندمان صندوقهای سرمایه گذاری باید مشخص باشد
هر صندوقی در بازار سرمایه باید راندمان در طول دوره های مشخصی محاسبه کند و روی وب سایت منتشر کند تا سرمایه گذار بتواند اطلاعات دقیقی از این صندوق به دست آورد و عملکرد آن را بررسی کند. این اطلاعات باید تا ساعت 14 روز کاری، بعد از اتمام معاملات روی وب سایت منتشر شود.
در این گزارش یک سال مالی و یک سال شمسی داریم که سال شمسی منظور همان سال عادی است که روی تقویم مشخص می شود.
اما منظور از سال مالی هر صندوق، تاریخ تاسیس آن صندوق است که فرمول محاسبه شاخص کل سر می رسد.
در پنل معاملاتی سرمایه گذاران، محاسبه بازده به صورت مشخص وجود دارد و شما در قسمت پورتفو لحظه ای می توانید درصد سود و زیان را می بینید و با توجه به استراتژی خود تصمیم بگیرید.
علاوه بر این گزارش ها، سرمایه گذاران می توانند در وب سایت Fipiran.com اطلاعات کامل همه صندوق ها را به دست آورند و تصمیم درست را با مقایسه سهام های مختلف و دیدن نمودارهایشان بگیرند.
در این سایت همه صندوق ها به تفکیک مشخص شده است و همچنین راندمان هر دوره را نشان می دهد، تعداد فراوانی از افراد ماهر در این حوزه اطلاعات خوبی از این سایت به دست می آورند و بهترین گزینه را برای سرمایه گذاری انتخاب می کنند.
سخن پایانی
بنابراین برای تعیین سود و زیان در سرمایه گذاری روش های مختلفی وجود دارد که می توانید از آن ها برای مدیریت سرمایه خود استفاده کنید.
می توان قیمت فروش را از قیمت خرید کم کرد و بر قیمت خرید اولیه تقسیم کرد و عدد به دست آمده را در 100 ضرب کرد تا درصد سود یا زیان را به دست آورد یا از نرم افزار هایی که کارگزاری های مختلف ارائه می دهند برای تعیین سود یا زیان استفاده کرد.
نکته قابل توجهی که وجود دارد زمان است، شما باید حتما در معاملات خود نسبت به زمانی که در آن سهم می گذارید سود خوبی نیز کسب کنید اما تمام این موارد باز هم به استراتژی معاملاتی خودتان بستگی دارد.
در این بازار شما باید سود و زیان را با هم بپذیرید و اگر سود کردید سعی کنید همین استراتژی را دنبال کنید تا در آینده نیز سود کسب کنید اما اگر ضرر کردید بهتر است بررسی کنید تا اشتباهتان را متوجه شوید.
بازار بورس قابل پیش بینی نیست اما با مطالعه و استفاده از تحلیل های مختلف می توانید نسبت به بقیه کمتر ضرر کنید و از این بازار درس بگیرید.
در بازارهای سرمایه صبر کردن به همراه مدیریت سرمایه پاداش خوبی را برای سهامداران به همراه خواهد داشت.
محاسبه میانگین هندسی (میانگین بازدهی دارایی)
در این پست در مورد محاسبه میانگین هندسی اعداد رشدی (میانگین گرفتن از بازده داراییها) صحبت میکنیم، احتمالا خیلی از دوستان با این موضوع آشنا باشن ولی اگر آشنا نیستید میتونید ادامه این نوشته رو بخونید.
جدول زیر (1) مقدار شاخص کل در پایان هر ماه در سال 1399 رو نشون میده.
تصویر 1 - مقدار و بازدهی ماهانه شاخص کل
سوال: شاخص کل به طور میانگین هر ماه چند درصد رشد داشته؟
اگر اعداد رو به 2 قسمت در سطح (Level) و رشد (Growth) تقسیم کنیم، نحوه میانگین گرفتن از این اعداد متفاوت خواهد بود.
فرض کنید میخواهید میانگین موجودی حساب افراد حاضر (در یک مقطع از زمان) در داخل اتاق (فرضی) را حساب کنید. موجودیها به شرح جدول زیر میباشد.
تصویر 2 - موجودی حساب فرضی
اعداد در این مثال از جنس سطح هستند و بوسیله میانگین حسابی (فرمول زیر) قابل محاسبه هستند و عدد 250 حاصل میشود. معنی ضمنی این عدد به این معنی میباشد که انگار 4 نفر در اتاق داریم که هر کدام 250 تومان موجودی دارند.
تصویر 3 - فرمول میانگین حسابی
حال به سراغ میانگین هندسی میرویم، میخواهیم بدانیم شاخص کل در سال 1399 هر ماه به طور میانگین چند درصد رشد کرده است؟ در این مثال 12 عدد (ماه) در سطح و 11 عدد رشدی داریم.
تصویر 4 - شمارش دورههای رشد
معنی ضمنی میانگین هندسی بدین معنا میباشد که عدد 690,037 (مقدار شاخص در فروردین) باید 11 بار با "یک نرخی" رشد کند تا به عدد 1,307,701 (مقدار شاخص در اسفند) برسیم. این نرخ رو چجوری محاسبه کنیم؟
بیایید از اعداد رشد، میانگین هندسی بگیریم و ببینیم که آیا به هدف مورد نظر میرسیم یا نه؟
میانگین حسابی این اعداد 8.1% میشه. خب حال عدد اول دوره رو 11 بار با نرخ 8.1% رشد میدیم، میرسیم به عدد 1,623,855 ! میبینیم که این عدد مساوی مقدار شاخص در پایان اسفند نیست پس این روش غلط میباشد.
تصویر 5 - عدد پایانی اشتباه با میانگین حسابی
خب حالا چجوری میانگین هندسی بگیریم؟ در این مثال به 2 روش میشه میانگین هندسی رو حساب کرد:
روش اول: با استفاده از عدد اول و آخر دوره.
تصویر 6 - فرمول میانگین هندسی
در فرمول بالا عدد (n-1) همان تعداد دورههای رشد (11 دوره) میباشد.
روش دوم: با استفاده از اعداد رشد.
اعداد رشد را بعلاوه یک میکنیم و این اعداد را وارد فرمول GEOMEAN در اکسل میکنیم و فرمول محاسبه شاخص کل سپس عدد حاصل را منهای یک میکنیم.
تصویر 7 - فرمول میانگین هندسی
همانطور که در تصویر بالا مشاهده میکنید میانگین هندسی 6.0% میباشد. حال اگر عدد اول دوره رو با 6.0% به تعداد 11 بار رشد بدهیم به عدد پایان دوره میرسیم.
تصویر 8 - عدد پایانی درست با میانگین هندسی
یعنی شاخص کل بورس تهران در سال 1399، میانگین ماهیانه با نرخ 6% رشد کرده است.
میانگین بازدهی پورتفو دارایی رو هم به همین روش میشه حساب کرد.
نکته کنکوری بگم اگر صرفا به اعداد نرخ رشد دسترسی داشته باشید و به اعداد مطلق دسترسی ندارید، نمیتونید از روش اول استفاده کنید و صرفا باید از روش دوم استفاده کنید. مثلا فرض کنید صرفا اعداد نرخ تورم رو در دسترس دارید و مقدار خود شاخص قیمت مصرفکننده موجود نیست.
دیدگاه شما