مفهوم شاخص در بورس ایران

(ارزش جاری بازار در زمان مبدا/ ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه)* 100 = شاخص کل

آشنایی با شاخص بورس و انواع آن

اگر شخصی بخواهد پول خود را در بازار طلا و سکه سرمایه‌­گذاری کند، ابتدا به بررسی وضعیت این بازار می­‌پردازد. در مورد بازار مسکن و ارز هم شرایط مشابه تست و قبل از سرمایه‌گذاری، شخص باید عوامل موثر روی ارزش بازار را در نظر بگیرد. در این بازارها شما گزینه‌های زیادی برای خرید و فروش ندارید. مثالا در بازار ارز شما می­توانید روی دلار یا یورو سرمایه‌­گذاری کنید، یا در بازار طلا می‌­توانید طلای آب شده یا سکه بخرید. ارزش این بازارها نسبت به ارزش ریال تعیین می­‌شود، پس با توجه به ارزش روزافزون این بازارها در قیاس با ریال، می‌­توانید از یک سودآوری حداقلی مطمئن باشید. اما در بازار بورس شرایط متفاوت است (برای درک بهتر این تفاوت، مطالعه مقاله چرا بازار بورس بهترین روش سرمایه گذاری است؟ توصیه می‌شود). اینجاست که اهمیت شاخص بورس مطرح می‌شود که در این مقاله قصد داریم با آن آشنا شویم.

وقتی قصد سرمایه­‌گذاری روی سهام بورس را دارید، با صدها گزینه در دسترس برای سرمایه­‌گذاری مواجه هستید. حتی در ماه­‌های اخیر که بازار بورس تهران رونق فزاینده­‌ای را پشت سر گذاشته، میزان سودآوری سهام مختلف یکسان نبوده و حتی بعضی از سهام بورس رشدی کمتر از تورم را داشته‌­اند که معادل با زیان است. بر خلاف بازارهای موازی که ارزش آن­‌ها از طریق مقایسه با ریال تعیین می­‌شود، ارزش سهام بورس به شرایط شرکت­‌ها و صنایع نیز وابسته هستند. تفاوت‌های زیاد میان وضعیت شرکت­‌های مختلف، تحلیل بورس را دشوار می­‌کند. پس به همین دلیل اقتصاد دانان با تعریف پارامتری به نام شاخص بورس تلاش کرده‌­اند تا ابزاری برای تحلیل بورس ایجاد کنند. در این مقاله به تعریف شاخص بورس پرداخته و انواع مختلف آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

شاخص بورس چیست؟

شاخص بورس مقداری عددی است که ارائه دهنده شرایط کل یا بخشی از بازار است و به کمک آن می­‌توان تغییرات ارزش سهام بورس در گذر زمان را بررسی کرد. زمانی که صدها سهم مختلف در حال خرید و فروش هستند، روند تغییرات قیمت برای همه آن­‌ها یکسان نیست. در این شرایط شاخص بورس کمک می‌­کند تا تصویری کلی از روند صعود یا نزول ارزش بازار در اختیار سهامدارن قرار گرفته و ابزاری برای تحلیل بورس باشد.

در بازار سرمایه شاخص‌­های متعددی تعریف می­‌شوند که هر کدام بیانگر اطلاعات متفاوتی بوده و روش محاسبه متفاوتی نیز دارند. به همین دلیل است که شاخص‌­های مختلف برای کاربردهای متفاوتی نیز به کار می‌­روند و نباید به جای یکدیگر مورد استفاده قرار بگیرند. در تصویر زیر تعدادی از شاخص­‌هایی که در سایت tsetmc.com برای تحلیل بازار بورس تهران استفاده می­‌شوند، نشان داده شده است. البته تعداد شاخص‌­های کاربردی برای تحلیل بورس بیشتر از تعداد نمایش داده شده در تصویر زیر است. در ادامه به معرفی شاخص‌­های کلیدی و پر کاربرد پرداخته خواهد شد.

1- شاخص کل

اگر پیگیر اخبار باشید، حتما عبارت شاخص بورس و تغییرات آن را شنیده‌اید. آن چیزی که هر روز تغییرات آن در اخبار کشور اعلام می‌شود همین شاخص کل است که مهم­ترین شاخص بورسی به حساب می‌­آید. به شاخص کل، شاخص میانگین، شاخص قیمت و بازده نقدی یا شاخص TEDPIX نیز گفته می­‌شود که کوتاه شده عبارت Tehran Exchange Divided and Price Index است. برای محاسبه شاخص کل، ارزش فعلی بازار نسبت به ارزش آن در یک زمان مشخص (زمان مبدا)، سنجیده می­‌شود. ارزش فعلی بازار هم برابر مجموعه ارزش روز هر شرکت حاضر در بورس است. بدین ترتیب در محاسبه شاخص کل تعداد سهم‌­های هر شرکت بورسی، قیمت روز هر سهم، مقدار سود تقسیمی سهم و تغییرات تعداد و قیمت سهام بورس در گذر زمان، در نظر گرفته می­‌شود.

نکته مهم آن است که تعداد و قیمت هر سهم با دیگر سهام بورس متفاوت است، پس می‌­توان گفت که تاثیرگذاری هر سهم در محاسبه شاخص کل، متناسب با تعداد و قیمت سهام هر شرکت است. هر چه شرکت بزرگ­تر و دارای سرمایه بیشتری باشد، ارزش بالاتری داشته و وزن بیشتری برای آن در محاسبه شاخص کل در نظر گرفته می‌­شود. بدین ترتیب اگر یک سهم بزرگ و با وزن بالا صعودی باشد، می­تواند نزولی بودن چندین سهم کوچک­تر و با وزن کمتر را جبران کند.

دیگر نکته مهم آن است که عدد شاخص کل که هر روز در اخبار اعلام می‌­شود مربوط به بازار بورس است. یعنی فقط ارزش شرکت­‌های حاضر در بازار بورس در محاسبه شاخص کل لحاظ می‌­شود. برای شرکت­‌های فرابورسی نیز شاخص کل فرابورس به همین روشی که گفته شد محاسبه می­‌شود. با توجه به اینکه تعداد سهام و ارزش شرکت­‌های بازار فرابورس به مراتب کمتر از بازار بورس است، می­‌توان گفت که شاخص بورس تقریبا معیار صحیحی برای شاخص کل بازار است.

2- شاخص هم وزن

دیگر شاخص مورد استفاده، شاخص هم وزن است. همان طور که از نام آن مشخص است، شاخص هم وزن برای تمام شرکت­‌های بورسی تاثیر یکسان در محاسبه شاخص، در نظر می‌­گیرد. بدین معنی که اگر برای محاسبه شاخص، تمام نمادهای بورسی دارای ضریب یکسان در نظر گرفته شوند، به عدد محاسبه شده شاخص هم وزن گفته می­‌شود. بزرگی و کوچکی شرکت­‌ها، ارزش بالا یا پایین نمادهای مختلف و تعداد کم یا زیاد سهام آن­‌ها در محاسبه شاخص هم وزن تاثیر ندارند. به طور خلاصه ارزش همه شرکت­‌های بورسی یکسان در نظر گرفته می­‌شود. اما لزوم تعریف شاخص هم وزن چه بوده است؟

همان طور که گفته شد در محاسبه شاخص کل (TEDPIX) تاثیر شرکت‌­های بزرگ بیشتر است. برای همین اگر در یک روز معاملاتی چند شرکت بزرگ با افزایش قیمت سهام روبرو باشند، می­‌توانند شاخص کل را مثبت کنند، حتی اگر تعداد زیادی از شرکت­‌های متوسط و کوچک دچار افت قیمت سهام شده باشند. انجام معاملات بلوکی در سهم‌­های مفهوم شاخص در بورس ایران بزرگ بسیار متداول است، بدین ترتیب که حجم زیادی از معاملات روی یک سهم و توسط سهامداران شرکتی و عمده انجام می‌­شود. معاملات بلوکی انجام شده روی سهام بزرگ، می­‌توانند به راحتی شاخص کل را تعیین کنند، صرف نظر از این که قیمت سهام شرکت­‌های کوچک­تر چه روندی را طی کرده باشند.

البته حالت معکوس هم ممکن است. در شرایطی که تعداد زیادی از شرکت­‌های کوچک افزایش قیمت را تجربه کرده باشند، افت قیمت چند شرکت بزرگ می­‌تواند شاخص کل را منفی کند. بدین ترتیب شاخص کل به تنهایی نمی‌­تواند نمایان­گر شرایط کلی بازار باشد، به همین دلیل استفاده از شاخص هم وزن در کنار شاخص کل، می‌­تواند دقت تحلیل بورس را بالا ببرد.

3- شاخص قیمت

این شاخص که به شاخص TEPIX یا Tehran Exchange Price Index نیز مشهور است، مشابه شاخص کل محاسبه می‌شود. بدین معنی که شرکت­‌های بزرگ­تر و با ارزش­‌تر، سهم بیشتری در محاسبه شاخص قیمتی دارند. اما تفاوت شاخص قیمت با شاخص کل آن است که در محاسبه شاخص قیمت، تنها تغییرات قیمت سهام شرکت­‌ها در طول زمان در نظر گرفته شده و مقدار سود تقسیمی سهام در محاسبات آورده نمی‌­شود. نکته دیگر این است که می‌­توان شاخص قیمت را هم به صورت هم وزن محاسبه کرد. بدین معنی که ارزش شرکت­‌ها و بزرگ یا کوچک بودن آن­ها نیز در محاسبه شاخص بورس لحاظ نشود، شاخص به دست آمده در این حالت شاخص قیمت هم وزن گفته می­‌شود.

4- شاخص آزاد شناور

دیگر شاخص بورس که مورد استفاده تحلیل­گران قرار می­‌گیرد، شاخص سهام آزاد شناور یا TEFIX (Tehran Exchange Free Float Index) است. بخشی از هر سهام بورس به صورت شناور مورد معامله قرار می­‌گیرد، بدین معنی که صاحبان این بخش از سهام قصدی برای نگه­داری دراز مدت سهم خود و مشارکت در اداره شرکت ندارند. در حقیقت سهام شناور هر شرکت، بخشی از سهام است که در آستانه عرضه بوده و برای ورود به چرخه خرید و فروش آماده است. باقیمانده سهام در اختیار سهامدار عمده بوده و بلوکه است، این بخش از سهام همانی است که به صورت معاملات بلوکی میان سرمایه‌­داران عمده جابجا می‌­شود و خارج از چرخه عرضه و تقاضای سرمایه­‌گذاران خرد است.

برای مثال در شکل زیر که تابلوی نماد فولاد را نشان می‌­دهد، میزان سهام شناور این شرکت برابر 26 درصد بیان شده است. بدین معنی که از 209 میلیارد برگه سهم شرکت فولاد مبارکه اصفهان، 26 درصد آن معادل 54 میلیارد برگه سهم به صورت شناور در چرخه عرضه و تقاضا سهام­داران خرد وجود دارد.

روش محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه شاخص کل بوده و تاثیر شرکت­‌های بزرگ و با ارزش در محاسبه شاخص بیشتر است. تفاوت شاخص آزاد شناور با شاخص کل این است که عدد شاخص محاسبه شده تنها بر اساس معاملات و تغییرات قیمت سهام شناور شرک‌ت­های بورسی است و سهام بلوکه در محاسبه این شاخص لحاظ نمی‌­شوند.

5- شاخص صنعت

دیگر شاخص متداول، شاخص صنعت است. همان طور که احتمالا می­‌دانید شرکت­‌های فعال در بازار سرمایه در گروه‌­های مختلف تقسیم­ بندی و پذیرش می­‌شوند. برای مثال پالایشگاه‌­ها و کارخانه­‌های پتروشیمی در گروه پالایشی و پتروشیمی و شرکت‌­های خودروسازی و ساخت قطعات مرتبط، در گروه خودرویی دسته‌بندی شده­‌اند. برای بررسی وضعیت هر کدام از صنایع در بازار سرمایه، می­‌توان شاخص آن صنعت را بررسی کرد که به آن شاخص صنعت می­‌گویند. برای مثال اگر برای محاسبه شاخص فقط اطلاعات مربوط به نمادهای خودرویی لحاظ شود، شاخص صنعت خودرو به دست می‌­آید. برای هر کدام از صنایع فعال در بازار سرمایه می‌­توان به همین روش شاخص صنعت را محاسبه کرد. گفتنی است که روش متداول محاسبه شاخص صنعت مشابه با شاخص کل است، البته می‌­توان شاخص صنعت را به صورت هم وزن نیز محاسبه کرد.

6- سایر شاخص‌ها

همان طور که گفته شد، روش­‌های متعددی برای محاسبه شاخص بورس وجود دارد و هر کدام از این شاخص‌­ها در جایگاه خود برای تحلیل بورس به کار مفهوم شاخص در بورس ایران می‌­روند. به جز شاخص‌هایی که تا کنون به معرفی آن­ها پرداخته شد که پر استفاده ­ترین در ایران هستند، شاخص‌­های جانبی دیگری نیز وجود دارند.

برای مثال شاخص 50 شرکت برتر، شاخص غیر هم وزن را برای شرکت­‌های با بالاترین سهولت خرید و فروش و بیشترین نقد شوندگی نشان می­‌دهد. شاخص 30 شرکت بزرگ نیز شاخص را به صورت غیر هم وزن برای شرکت­‌های دارای بیشترین ارزش، محاسبه می‌­کند. هم­چنین می­توان شاخص را به صورت هم وزن یا غیر هم وزن برای شرکت­‌های حاضر در بازار اول یا دوم بورس یا فرابورس نیز محاسبه کرد که به آن­ها شاخص بازار اول یا شاخص بازار دوم می­‌گویند.

در این مطلب، به معرفی شاخص بورس و نحوه محاسبه آن پرداخته شد و هم­چنین شاخص‌­های مختلف بازار سرمایه به همراه کاربردشان و تفاوت­‌های آن­‌ها با یکدیگر مورد بررسی قرار گرفتند. به طور کلی شاخص بورس اصلی­‌ترین معیار برای تحلیل بازار سرمایه است و گام اول برای آغاز هر تحلیل به شمار می­‌آید. برای افرادی که آموزش بورس را به تازگی شروع کرده‌­اند، آشنایی با انواع شاخص بورس می‌تواند مفید باشد. چرا که حین بررسی انواع شاخص‌­ها و نحوه محاسبه و کاربرد آن­‌ها، می­توان نکات جانبی زیادی را در رابطه با بازار سرمایه آموخت.

شاخص VIX در بورس چیست؟

هر شخص به منظور شروع فعالیت مالی در هر بازاری بهتر است در گام اول نسبت به اصطلاحات و عناوین مهم در آن عرصه آشنایی لازم را کسب کند. در همین راستا در بازار بورس عناوین و ابزارهای بسیار متنوعی وجود دارد که سرمایه‌گذاران با استفاده از این ابزار و عناوین به راحتی به برنامه‌ریزی و تدوین استراتژی معاملاتی خود می‌پردازند. در مقاله “مفاهیم بورسی” بطور مفصل برخی از این عناوین و ابزارها را مورد بررسی قرار داده‌ایم که شما می‌توانید با آن‌ها آشنا شوید . در این میان از بعضی از ابزارها به منظور شناسایی و آگاهی از وضعیت نوسان‌های موجود در بازار استفاده می‌شود که در این صورت سرمایه‌گذاران به راحتی می‌توانند وضعیت بازار را بررسی و ارزیابی کنند. در این مقاله یکی از این ابزارهای مهم به نام شاخص VIX را معرفی خواهیم کرد و نحوه استفاده از این شاخص در معاملات بورس را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

منظور از شاخص VIX چیست؟

شاخص VIX در اصل خلاصه شده عبارت Volatility lndex بوده و یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بازار بورس محسوب می‌شود. در اصل سرمایه‌گذاران آمریکایی از این شاخص در روند معاملات خود به صورت مستمر استفاده می‌کنند. اندیکاتور VIX به نوعی انتظار معامله‌گران در راستای شاخص سهام S & P500 را برای روزهای آینده نمایش می‌دهد. این شاخص در اصل به منظور ابزاری برای اندازه‌گیری میزان هیجان موجود در سهامداران و ریسکی که در بازار وجود دارد استفاده می‌شود.

از این شاخص در بازارهای مالی با نام مستعار شاخص ترس هم استفاده استفاده می‌شود. جالب است بدانید که اکثر فعالان بازارهای مالی به منظور اندازه‌گیری یا ارزیابی وضعیت ریسک موجود در فرایندهای سرمایه‌گذاری از این ابزار یا شاخص معروف استفاده می‌کنند، به نوعی با استفاده از این شاخص میزان ترس و هیجانات سرمایه‌گذاران در بازار مربوطه قابل اندازه‌گیری است. این شاخص به صورت روزانه و مستمر و در نهایت بر اساس درصد قابل محاسبه و اندازه‌گیری است.

شاخص ترس و طمع چیست؟

شاخص ترس و طمع در اصل نوعی اندیکاتور است که با استفاده از آن می‌توان میزان ترس و طمع معامله‌گران را انداره‌گیری کرد. نتیجه این شاخص عددی بین 0 تا 100 است. زمانی که وضعیت بازار خوب باشد، معامله‌گران طمع می‌کنند و برای خرید اقدام می‌کنند و برعکس، هنگامی که اوضاع بازار مناسب نیست، معامله‌گرانی که درگیر ترس می‌شوند، دست به فروش دارایی‌های خود می‌زنند.

به عبارت دیگر معامله‌گران در این وضعیت دچار FOMO می‌شوند. FOMO مخفف عبارت Fear Of Missing Out به معنی ترس از دست دادن است که در نهایت منجر به طمع می‌شود. مثلا فرض کنید قیمت بیت‌ کوین در یک روز به مفهوم شاخص در بورس ایران سرعت در حال رشد است. شما فکر می‌کنید که از این موقعیت جا مانده‌اید و در اقدامی سریع، بدون بررسی به ارزشمند بودن این ارز در بازار، آن را خریداری می‌خرید. به این احساس ایجاد شده در فرایند معاملات، فومو گفته می‌شود.

شاخص VIX چگونه شکل گرفته است؟

برای شروع جالب است بدانید در سال 1993 زمانی که بازار مشتقه در حال شکل‌گیری و رشد بوده است از این ابزار به منظور یک معیار برای نوسان ضمنی هشت اختیار خریدوفروش S&P500 به کارگرفته می‌شد. به زبان ساده هدف از به کارگیری این شاخص در آن ابتدا، محاسبه مقدار نوسانات موجود در بازه زمانی کوتاه‌مدت در بازار بوده است. رفته رفته که بازار مشتقه ابعاد بیشتری در بازار پیدا کرد شاخص VIX نیز با معیارهای جدیدتری در این بازار به کارگرفته شد تا جایی که این روزها از این شاخص به عنوان یک فاکتور مهم برای اندازه‌گیری ترس و هیجان موجود در بازارهای مالی به منظور فرآیند سرمایه‌گذاری، استفاده می‌شود. شاخص VIX در بازار اختیار معامله هم استفاده می‌شود چرا که در این بستر هم نوساناتی وجود دارد که با استفاده از شاخص VIX می‌توان میزان آن را بررسی و ارزیابی کرد.

بررسی شاخص VIX در بازار سهام

در یک تعریف ساده باید گفت که منظور از نوسان در بازار سهام، همان بالا و پایین رفتن ارزش قیمتی سهم‌ها در بازار بورس است. سرمایه‌گذاران با بهره‌گیری از ابزارهای موجود در بازار اختیار معامله یا آپشن سعی دارند که برای کم کردن مقدار ریسک در فرآیند سرمایه‌گذاری خود استفاده کنند. در صورتی که در این بستر هیجان اضافی تزریق شده باشد، سهامداران درگیر رفتار غیر طبیعی در بازار می‌شوند که درست در همین موقع افراد حرفه‌ای با استفاده از شاخص VIX به اندازه‌گیری این هیجان و ترس در رفتار سهامداران می‌پردازند.

به این نکته مهم توجه داشته باشید، زمانی که مقدار اندیکاتور VIX در بازار سهام در پایین‌ترین حالت خود قرار گرفته باشد به این معنا است که بازار سهام به بالاترین حالت خود رسیده و هر لحظه امکان ریزش و سقوط ارزش سهم‌ها در این بازار وجود دارد. در این بازه زمانی سهامدارن تا حدودی نگران کم شدن ارزش قیمتی سهم‌های خود هستند که پروسه سرمایه‌گذاری آن‌ها با ریسک همراه خواهد بود.

در نقطه مقابل باید در نظر داشته باشید که مقدار بالای این پارامتر، به معنای در کف بودن ارزش سهم‌ها در بازار بورس است و بهترین موقعیت برای ورود و سرمایه‌گذاری مفهوم شاخص در بورس ایران است. در این بازه زمانی هر لحظه امکان جهش و رشد بازار وجود دارد و افراد فعال در این حوزه می‌دانند که باید هرچه سریع‌تر وارد بازار شوند و پروسه خرید سهام را آغاز کنند. به این ترتیب می‌توان گفت که ضریب همبستگی بازار سهام و شاخص VIX معکوس است. محدوده‌هایی که برای شاخص VIX در نظر می‌گیرند به ترتیب زیر است:

• کمتر از ۱۲ به معنی ریسک پایینی است که سرمایه گذاران از آینده است.
• بین ۱۲ تا ۲۰ به معنی ریسک متعادل از آینده است.
• بالای ۲۰ به معنی ریسک زیاد است و سهامداران نسبت به آینده خوش‌بین نیستند.

اندیکاتور VIX چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

در بخش‌های قبلی اشاره کردیم که از شاخص VIX به منظور اندازه‌گیری نوسانات مورد انتظار S&P500 برای 30 روز آینده استفاده می‌شود که با اختیار معامله در بورس شیکاگو مورد محاسبه قرار گرفته می‌شود. فرمولی که برای محاسبه این شاخص وجود دارد کمی پیچیده است اما در نهایت روند ساده‌ای برای اندازه‌گیری پاراکتر مورد نظر، محسوب می‌شود. مولفه‌هایی که در این فرمول استفاده می‌شوند عبارتند از:

• اختیارهای خرید و فروش با نزدیک‌ترین سررسید
• اختیارهای دوره بعد آن با سررسید ۲۳ روز تا ۳۷ روز
• زمان سررسید اختیار
• مقدار آتی شاخص براساس قیمت اعمال اختیار معامله روی شاخص
• نرخ بهره بدون ریسک تا زمان سررسید
• میانه مابه‌التفاوت سفارشات سرخط خرید و فروش اختیار معامله با قیمت اعمال مشخص‌شده

علاوه بر این‌ها موارد دیگری هم برای تحلیل‌گران مهم است که با استفاده از این موارد می‌توانند میزان هیجان یا به اصطلاح ترس موجود در بازار‌های مالی را اندازه‌گیری کنند. به صورت کلی فرمول محاسبه این شاخص بر اساس فرمول زیر است:

• T: زمان تا سررسید
• F: مقدار آتی شاخص براساس قیمت اعمال اختیار معامله روی شاخص
• K₀: اولین قیمت اعمال کمتر از مقدار F
• K_i: قیمت اعمال iامین اختیار معامله out of the money: اختیار خرید اگر K_i>K₀؛ اختیار فروش اگر K_i0؛ هم اختیار فروش و هم اختیار خرید اگر K_i=K₀.
• ΔKi: فاصله بین قیمت‌های اعمال براساس فرمول: ∆K_i=(K_(i+1)-K_(i-1))/ 2
• R: نرخ بهره بدون ریسک تا زمان سررسید
• Q(Ki): میانه مابه‌التفاوت سفارشات سرخط خرید و فروش اختیار معامله با قیمت اعمال K_i

سخن آخر

همان ‌طور که در بخش ابتدایی مقاله اشاره شد، در بازار سرمایه ابزارهای متنوعی به منظور ارزیابی شرایط و به خصوص میزان نوسانات موجود در این بازار وجود دارد. در این میان بعضی از ابزارها از اهمیت و محبوبیت بیشتری برخوردارند که شاخص VIX هم یکی از این ابزارها است. شاخص ویکس در اصل توسط آمریکایی‌ها در روند معاملات بازارهای مالی و به خصوص بازار بورس شیکاگو استفاده می‌شود. با استفاده از این ابزار می‌توان مقدار هیجان و ترس موجود در بازار را اندازه‌گیری و بررسی و بهترین موقعیت برای ورود و خروج از بازار را کشف کرد. در ادامه باید توجه داشت که چون فرآیند اوراق اختیار به شکل کامل در بازارهای مالی ایران انجام نمی‌شود، شاخص VIX در تحلیل بازار بورس ایران کاربرد چندانی ندارد و جای خالی آن احساس می‌شود. در صورتی که این ابزار در بازار بورس ایران قابل استفاده باشد، در بسیاری از شرایط هیجانی بازار می‌توان به صورت منطقی برخورد کرد و میزان ریسک موجود در فرایند سرمایه‌گذاری را اندازه‌گیری کرد. پس به طور کل می‌توان گفت یکی از گزینه‌های پر اهمیت برای چیدن استراتژی مناسب معاملاتی در بورس می‌توانید از شاخص vix استفاده کنید.

شاخص قیمت (TEPIX) در بورس چیست؟

بازار بورس بازاری پر از اعداد و قیمت ها است و کاربران برای تحلیل و پیش بینی بازار نیاز به تحلیل این اعداد گسترده دارند. تحلیل این حجم از داده در بازار به این راحتی ها نبوده و نیاز به زمان و کار بسیار زیادی دارد. در این میان پارامترهایی مانند شاخص ها که شاخص قیمت TEPIX یکی از مهم ترین آن ها است، می توانند به عنوان یک تعریف کلی، وضعیت بازار را به شما نشان داده و شما را از تحلیل حجم عظیمی از داده های عددی بی نیاز سازند. از این رو کاربران و معامله گران در بازار بورس بایستی با چنین تعاریفی آشنا بوده و در تحلیل های خود از آن ها بهره ببرند.

شاخص قیمت (TEPIX) در بورس چیست؟

شاخص قیمت ( TEPIX )

بورس و شاخص هایش اعضایی جدایی ناپذیر از هم هستند. شاخص قیمت و سایر شاخص هایی که در بورس تعریف می شوند به نوعی زبان بازار بورس هستند. داده های اعدادی و قیمتی به ظاهر می توانند بسیار پیچیده بوده و مفهوم آنچنانی برای ما به دنبال نداشته باشند. در این بین استفاده از شاخص ها می تواند به عنوان زبان بازار آن را برای ما مفهوم تر نمایند.

نگاه کردن به نمودار شاخص ها ترفندی است که شما با آن می توانید کلیت بازار را در یک دید کلی زیر نظر داشته مفهوم شاخص در بورس ایران باشید و با استفاده از روند حرکتی و نوع حرکت این شاخص ها، قیمت و روند آن را برای آینده پیش بینی کنید. از این رو شاخص ها یکی از اصلی ترین اجزای بازار محسوب می شوند. شاخص قیمت TEPIX نیز یکی از مهم ترین شاخص هایی است که در بازار بورس از آن برای تحلیل داده ها و حرکت قیمت استفاده می شود.

هر کدام از شاخص هایی که در بازار بورس تعریف شده اند، مشخصات و ویژگی های خاص خود را داشته و مفهوم خاص خود را نیز به بیننده القا می نمایند. البته این نکته را هم باید متذکر شویم که اهمیت هر کدام از آن ها با یکدیگر متفاوت است. در این محتوا قصد داریم تا شما را با شاخص قیمت TEPIX آشنا نموده و ویژگی ها و اهمیت آن را در بازار تعریف نماییم.

شاخص قیمت TEPIX یکی از مهم ترین شاخص های بازار بورس است که عدم آشنایی با آن می تواند به منزله یک ریسک بزرگ برای هر سهام داری در نظر گرفته شود. برای آشنایی بیشتر شاخص کل بازار بورس در ادامه با ما همراه بمانید.

تعریف شاخص در بورس

شاخص ها نه فقط در بازار بورس بلکه در هر بازاری، معیار اصلی شناخت ویژگی های آن بازار محسوب می شوند. احتمالا شما با واژه هایی مانند شاخص تورم، شاخص قیمت مسکن، شاخص مرگ و میر آشنا باشید. هر کدام از این شاخص ها تعریفی خاص داشته و برای معرفی یک پارامتر مهم در جامعه مورد استفاده قرار می گیرند.

شاخص بازار بورس نیز به عنوان شناسنامه و معرف این بازار محسوب می شود. برای مثال فرض کنید که در یک روز کاری تعدادی از نماد های بازار بورس روند منفی در پیش داشته باشند و برخی نیز در مسیر متقابل روند مثبتی در پیش گرفته باشند. حال شما به عنوان یک ناظر بازار اگر بخواهید روند کلی بازار را ببینید نیاز به پارامتری خواهید داشت تا این صعودها و نزول ها را به نوعی برای شما در یک نمودار تعریف نماید. این وظیفه در بازار بورس به عهده شاخص های مختلف آن است.

منفی شدن شاخص بورس به این معنی است که کلیت بازار روند منفی داشته اما هیچ گاه نباید از منفی بودن این شاخص این نتیجه را بگیرید که کل بازار همگی با هم در شرایط منفی قرار دارند. شاخص به عنوان معرفی برای روند عموم سهم ها تعریف شده و هرگز برای تحلیل یک سهم خاص روند شاخص تعریف خوبی نخواهد بود. شاخص ها از سهام ها و شرکت های فعال در بورس تاثیر می پذیرند. اما تاثیر هر شرکت به میزان وزن و بزرگی آن است.

برای مثال در بازار بورس تهران نمادی مانند «وتجارت» که نشان دهنده بانک تجارت است و با میلیون ها سهم منتشر شده است، مسلما تاثیر متفاوتی نسبت به شرکت کوچک مانند «سفاسی» (شرکت فارسیت اهواز) خواهد داشت. دلیل اصلی این امر هم تعداد سهام منتشره و بزرگی این شرکت ها است. این تعریف در هر شاخص دیگری نیز به این صورت مورد استفاده قرار می گیرد.

شاخص ها تنها مختص به بازار بورس ایران نبوده و در بازارهای بین المللی نیز از جمله پارامترهای مهم محسوب می شوند. شاخص نزدک و S&P از جمله مهم ترین شاخص ها در بازار بورس نیویورک هستند که تعریف کننده روند حرکتی چند سهم مهم در این بازار محسوب می شوند.

شاخص ها چه استفاده ای دارند؟

حال با تعریف کلی شاخص هایی مانند شاخص قیمت TEPIX آشنا شدید. سوال اینجاست که این شاخص ها در بازار بورس چه استفاده ای دارند؟ استفاده از شاخص ها هم برای تحلیل تکنیکال و پیش بینی آینده بازار بورس در کوتاه مدت و هم برای تحلیل بنیادی و پیش بینی مسیر بازار بورس در بلند مدت بهترین معیار محسوب می شوند. معامله گران با تحلیل نمودار شاخص می توانند روند کلی سهم ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند.

برای درک بهتر این موضوع یک مثال را با هم مرور می کنیم. در بازار بورس ایران نمادهایی مانند ایران خودرو، خساپا (شرکت سایپا) ، شتران، شپنا، وتجارت، ونوین و . از جمله نمادهای بسیار بزرگ محسوب می شوند. تعریف بزرگی نماد در بازار بورس نیز بر اساس میزان سهام منتشره توسط آن شرکت است. حال تصور نمایید که روند حرکت این سهم ها صعودی باشد. با توجه به تاثیر فوق العاده زیاد این سهم ها روی شاخص مسلما شاخص نیز روند صعودی پیدا خواهد کرد.

این موضوع در جهت عکس نیز به همین شکل قابل تحلیل است. منفی بودن شاخص می توانید نشانه منفی بودن سهام های بزرگ این چنینی در بازار باشد. شاید از خود بپرسید که در این صورت شاخص تنها با این نمادها تاثیر می پذیرد و بقیه نمادها خیلی روی شاخص موثر نبوده و منفی و مثبت بودن شاخص هیچ تاثیری روی آن ها نخواهد داشت.

این مفهوم شاخص در بورس ایران موضوع هم می تواند درست و هم اشتباه باشد. از نظر تاثیرپذیری، مسلما سایر نمادهای کوچک به میزان نمادهای بزرگ روی شاخص تاثیر ندارند و در واقعیت ای امکان به راحتی جود دارد که شاخص قیمت و قیمت این سهام های کوچک در جهت کاملا عکس یکدیگر حرکت کنند.

اما نکته دیگری که باید در این مواقع به آن توجه داشته باشید بار روانی است که حرکت شاخص روی سهام داران و تحلیل گران می گذارد. با توجه به این که شاخص یکی از اصلی ترین معیارهای معامله کران برای خرید و فروش سهام است، درصد بالایی از کاربران با دیدن منفی شدن شاخص، سریعا روی به فروش سهام های خود آورده و یا در جهت عکس می توانند به دنبال خرید سهام ها در روند مثبت باشند. از این روی منفی شدن شاخص قیمت یا همان شاخص قیمت TEPIX می تواند به منزله منفی شدن تعداد بسیاری از سهم ها نیز باشد. (1)

شاخص قیمت TEPIX چیست؟

شاخص قیمت TEPIX مخفف عبارت Tehran Price Index است که معرف شاخص کل در بازار بورس ایران است. این شاخص با یک رابطه ای ساده میزان رشد قیمت میانگین بازار بورس را نسبت به یک سال پایه محاسبه کرده و به کاربر نشان می دهد. این شاخص یکی از 8 شاخص مهم و حیاتی است که در بازار بورس برای تحلیل روند بازار از آن استفاده می نمایند.

مبدا اولیه محاسبه شده در فرمول شاخص کل مفهوم شاخص در بورس ایران نیز سال 1369 شمسی است. این شاخص بیان کننده رشد و یا نزول نسبی قیمت ها در بازار بورس است. مثلا اگر شاخص بورس نسبت به سال گذشته 20 درصد رشد داشته باشد، به این مفهوم است که میانگین کل ارزش بازار بورس نسبت به سال گذشته 20 درصد بیشتر شده است. حال ممکن است در این بین سهمی بیشتر از این رشد داشته باشد و یا سهمی کمتر رشد کرده باشد. اما میانگین آنها بسته به میزان ارزشی که دارند 20 درصد است. (2) و (3)

نحوه محاسبه شاخص قیمت TEPIX

روش محاسبه شاخص قیمت TEPIX فرمول بسیار ساده ای دارد که خود این فرمول گویای تعریف این شاخص در بازار بورس نیز است. طبق فرمول شاخص قیمت TEPIX برای محاسبه آن در هر روز کاری باید تعداد سهام منتشره در بازار بورس را در ارزش جاری بازار ضرب کنیم. با تقسیم نتیجه این ضرب بر مقدار ضرب تعداد سهام منتشره در سال پایه در ارزش کل سهام سال پایه، مقدار شاخص قیمت TEPIX به درصد به دست می آید.

در این رابطه ارزش پایه سهام در بازار بورس ایران مقدار 100 در نظر گرفته می شود. کاربران باید در نظر داشته باشند که هر چند محاسبه این شاخص در هر لحظه بسیار ساده بوده و با یک محاسبه ساده به دست می آید، اما مقایسه آن با مقدار شاخص در روزهای قبلی می تواند روند کلی بازار بورس را برای شما نمایان سازد. (2)

ویژگی های شاخص قیمت TEPIX

شاخص قیمت TEPIX همیشه در دسترس است

در دسترس بودن نمودار شاخص قیمت TEPIX

جامع بودن شاخص قیمت TEPIX

تاثیرپذیری وزنی شاخص قیمت TEPIX

از این رو این شاخص، تاثیر خود را از شرکت های مختلف و بر اساس مقدار سهمی که در بازار دارند می پذیرد. در واقع حرکت انفجاری یک سهم کوچک و یا تک سهم، نمی تواند خیلی روی مقدار شاخص قیمت TEPIX تاثیر بگذارد. (3)

همه چیز در مورد شاخص بورس

به گزارش خبرگزاری میزان شاخص کـل که به آن شاخص قیمت و بازده نقدی هم می‌گویند، بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است.

به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد خبرگزاری میزان، در خصوص تعریف شاخص، در مفهوم کلی، معیاری است که براساس آن می‌توان چیـزی را تشخیص داد.

در بورس هم شاخص‌ها، در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی روند آینده بورس را پیش‌بینی کرد، بنابراین، طبیعتا باتوجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های بورس، در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه‌گذاران بسیار حائز اهمیت است. شاخص‌ها بورس، انواع مختلفی دارند که هر کدام، وضعیت بورس را از جنبه‌ خاصی نشان می‌دهد، بنابراین سرمایه‌گذاران در تحلیل شاخص‌های بورس باید به کارکرد هر شاخص توجه کافی داشته باشند. در ادامه، مهمترین شاخص‌های بورس را به شما معرفی می‌کنیم.

شاخص کـل که به آن شاخص قیمت و بازده نقدی هم می‌گویند، بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است، به بیان ساده‌تر، "تغییرات شاخص کل در واقع بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است”.

لازم است در این خصوص مقداری توضیح دهیم. بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس از دو طریق بدست می‌آید. اول دریافت سود نقدی سالیانه و دوم، تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه‌گذاری. برای مثال، فردی را درنظر بگیرید که سهام شرکت الف را در ابتدای سال، با قیمت ۱۵۰ تومان خریداری می‌کند. اگر قیمت سهام این فرد در پایان سال، به ۱۸۰ تومان افزایش یابد و شرکت، در پایان سال نیز ۱۵ تومان به عنوان سود نقدی، به ازای هر سهم توزیـع کند، این فرد مجموعا ۴۵ تومان سود از محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی بدست آورده است و بنابراین، بازدهی وی در پایان سال، ۳۰ درصد خواهد بود، زیرا سرمایه وی از ۱۵۰ تومان به ۱۹۵ تومان افزایش یافته است.

تغییرات شاخص کل نیز دقیقا بیانگر میانگین بازدهی بورس است، بنابراین، اگر به عنوان مثال، شاخص کل بورس در ابتدای سال، ۲۰ هزار واحد باشد و در پایان سال، با ۱۰ هزار واحد افزایش، به ۳۰ هزار واحد برسد، به این معناست که میانگین بازدهی بورس از محل افزایش قیمت سهام شرکت‌ها و تقسیم سود نقدی بین سرمایه‌گذاران در آن سال، ۵۰ درصد بوده است.

(میزان رشد شاخص در طول سال) ۱۰۰۰۰ = ۵۰ % × ۲۰۰۰۰

دو نکته قابل توجه درخصوص شاخص کل می‌بایست مدنظر سرمایه‌گذاران باشد:

نکتـه اول اینکه افزایش شاخص کل، لزومـا به معنای سودآوری سهام همه شرکت‌های حاضر در بورس نیست، همانطور که کاهش شاخص کل نیز لزوما به معنای ضرردهی سهام همه شرکت‌ها در بورس نیست، زیرا همانگونه که گفته شد، شاخص کل، بیانگر میانگین بازدهی بورس است و چه بسا، در برخـی موارد، علیرغم رشد قابل توجه شاخص کل بورس، برخی سهام با افت قیمت مواجه شده و سهامداران خود را مفهوم شاخص در بورس ایران با زیان مواجه سازنـد و یا در شرایطی که شاخص کل با کاهش مواجه است، برخی سرمایه‌گذاران که سهام ارزنده‌ای را در سبد سهام خود دارند، سود قابل قبولی بدست می‌آورند. بنابراین، سرمایه‌گذاران نباید صرفا با اتکا به اخبار رشد شاخص کل و بدون بررسی کامل درخصوص ارزش ذاتی سهام، اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کنند و حتی در شرایط رشد مستمر شاخص‌ کل نیز در انتخاب سهام، کاملا دقت نمایند.

نکته دوم ارتباط بیـن شاخص کل و سبد سهام است. حتما به خاطر دارید که یکی از اصول بسیار مهم سرمایه‌گذاری در بورس، تشکیل سبد سهام متنـوع است. هر اندازه سبد سهام یک سرمایه‌گذار، متنوع‌تر و به ترکیب سهام شرکت‌های موجود در بورس نزدیک‌تر باشد، بازدهی آن سرمایه‌گذار نیز به متوسط بازدهی کل بورس که توسط شاخص کل نشان داده می‌شود، نزدیک‌تر خواهد بود، تا آنجا که اگر فردی بتواند ترکیب سهام موجود در سبد سهـام خود را بطور کامل، منطبق بر ترکیب تمامی سهام حاضر در بورس نمایـد، بازدهی وی نیز بطور کامل منطبق بر نوسانات شاخص کل بورس خواهد بود و مثلا با رشد ۳۰ درصدی شاخص، وی نیـز حدودا ۳۰ درصد سـود بدست خواهد آورد.

شاخص کل بازار بورس چیست؟

شاخص کل بورس نشان دهنده چیست و چگونه محاسبه می شود؟ در مورد شاخص کل بورس خیلی از افراد به ویژه تازه واردان بورسی سوالات زیادی دارند. مهم ترین و پرتکرارترین سوال این است که شاخص کل بازار بورس چیست و مفهوم شاخص در بورس ایران فرمول محاسبه آن از چه قرار است؟ یا این که شرکت های بورسی چگونه در عدد شاخص کل بازار بورس تاثیر می گذارند و آیا تاثیر همه شرکت ها یکسان است یا خیر؟ در این مطلب قصد داریم تمام ابهامات در مورد شاخص کل بازار بورس تهران را برطرف کنیم و به شما قول می دهم که در انتهای این مطلب مختصر و ساده، شما قادرید شاخص کل بورس را برای اطرافیان خود تعریف کنید و به اطلاعات بورسی خود اضافه کنید، پس همه چیز راجب شاخص کل بازار سرمایه رو در این مطلب بخونید.

شاخص کل بازار بورس

چنانچه شما هم پیگیر وضعیت بورس باشید، حتما کلمه شاخص بورس زیاد به گوشتان خورده است. در واقع این همان شاخصی است که بارها در تلویزیون، رادیو و دیگر رسانه‌ ها از رشد و افت آن صحبت به عمل می آید. در یک تعریف ساده، شاخص های بورس معیار سنجش بازار بورس ایران به حساب می آیند. بورس اوراق بهادار که در حال حاضر جایگاه خاصی در بین صاحبان سرمايه پیدا کرده است و دارای اصطلاحاتی است كه فعالان اين بازار بايد آگاهی كافی در اين زمينه داشته باشند و به ‌اصطلاح عاميانه با چم ‌و خم آن آشنا باشند.

به این شاخص، شاخص قیمت و بازده نقدی نیز گفته می شود که نشان دهنده سطح عمومی قیمت ‌ها و سود نقدی سهام شرکت‌ های بورسی است. در حقیقت این شاخص بیانگر میانگین بازدهی سرمایه ‌گذاران در بورس است. شاخص بورس از جمله معیارهای اصلی بازار بورس محسوب می شود كه آشنايی با آن و كاربردهايش در روند سرمايه‌ گذاری فعالان اين بازار اثرات زیادی دارد. در اين مطلب راهنما تلاش کرده ایم تا اطلاعات مورد نیاز برای اين كه بدانيد شاخص بورس یعنی چه و چطور بر مبنای نمودار شاخص بورس سرمايه‌ گذاری كنيد ارائه شود، پس تا انتها با وب سایت تخصصی سرمایه گذاری آنلاین مای مانی همراه بمانید.

شاخص کل بازار بورس چیست؟

اصطلاح شاخص یا Index نشان دهنده عددی است که با استفاده از آن می ‌توان تغییرات یک یا چند متغیر را در طول مدت ‌زمان معینی مورد ارزیابی قرار داد. در بازار بورس هم شاخص‌ های بسیاری برای نشان دادن وضعیت عمومی این بازار وجود دارند. هر شاخص از فرمول محاسباتی خاص خود داراست و هر کدام از آن ‌ها جنبه‌ های مختلفی از وضعیت گذشته و فعلی بازار بورس را نشان می‌ دهند.

به این منظور که بدانید شاخص بورس چیست ، با ید با مفهوم شاخص کل یا TEPIX آشنا شوید. شاخص کل یا شاخص قیمت پرکاربردترین شاخص بورس به حساب می آید و نشان دهنده میزان تغییرات قیمت سهام شرکت‌ های حاضر در بورس می باشد که می ‌تواند بازدهی این بازار را نشان دهد، لذا چنانچه شاخص کل بورس در ابتدای سال ۲۰ هزار واحد باشد و در پایان سال با ۱۰ هزار واحد افزایش به ۳۰ هزار واحد برسد، معنای آن این است که میانگین بازدهی بورس از محل افزایش قیمت سهام شرکت‌ها در آن سال ۵۰ درصد بوده است.

البته نباید این نکته را از یاد برد که تاثیر شرکت ‌های بزرگ در افزایش یا کاهش شاخص کل بسیار زیاد است و این امر شاید یکی از نقاط ضعف این شاخص باشد. به عنوان مثال چنانچه اغلب سهام بازار با درصدهای منفی معامله شوند، چند معامله با درصد مثبت بر روی سهام شرکت ‌های بزرگ مفهوم شاخص در بورس ایران می ‌تواند شاخص کل بورس را مثبت کند و برعکس. البته برای رفع این مشکل از شاخص کل هم‌ وزن استفاده به عمل می آید که در ادامه به آن اشاره خواهیم داشت. در شاخص هم وزن، تاثیر معاملات و قیمت سهام های مختلف بازار بر روی شاخص یکسان است و شرکت بزرگ و کوچک معنایی ندارد.

شاخص کل بورس نشان دهنده چیست ؟

شاخص ‌ها عمدتا معیارهای رکود یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه هستند، از همین روی فعالان بازار سرمایه با بررسی اين شاخص‌ ها قادرند به وضعیت کلی بازار اشراف پیدا کرده و حتی تغییرات احتمالی قیمت ‌ها در آینده را پیش بینی نمایند، از طرفی سهامداران از طریق شاخص‌ ها، قادرند تغییرات یک پدیده را در دو زمان متفاوت با يكديگر مقايسه نمایند. برای مثال با استفاده از شاخص قیمت می ‌توان صنایع مختلف را با یکدیگر مورد مقایسه قرار داد و فهمید که در حال حاضر بهترین صنعت برای سرمایه گذاری و حتی نوسان گیری کدام است.

اما در نظر داشته باشید که شاخصی كه در اخبار راديو و تلويزيون از آن به‌ عنوان شاخص بورس نام می برند، شاخص كل است كه همه شركت‌ های بورس را در برمی ‌گیرد. شاخص كل در حقیقت مهم‌ ترین شاخص بورس به شمار می رود. به بیان دیگر شاخص کل بیان کننده رفتار عمومی تمام فعالان بازار است. اگر سرمایه ‌گذاران به بازار سهام اقبال نشان دهند، سمت خریدار کمی سنگین‌ تر از سمت فروشنده خواهد شد.

می توان گفت که این عدم تعادل شاخص را به سمت بالا هدایت خواهد کرد، ولی خروج سرمایه‌ ها از بازار می‌ تواند شاخص را به سمت کاهش سوق دهد. در مجموع شاخص کل نشان می ‌دهد که سرمایه ‌دارها چقدر به بازار سرمایه امید دارند. حالا فرض کنید که قیمت هیچ سهمی تغییر نکند. آیا باز هم امکان دارد شاخص بورس تغییر کند؟ بله! با تغییر در مقدار سود شرکت ‌ها. البته در واقعیت هرگز شاهد همچین اتفاقی نخواهیم بود، به خاطر این که تغییر در سود هر سهم قطعا بر روی قیمت سهام تاثیر می گذارد.

تعریف شاخص کل بورس به زبان ساده

منظور از شاخص بورس عددی است که وضعیت کلی بورس و جریان رشد یا کاهش این بازار را نشان می دهد. ما در بورس شاخص های گوناگونی داریم که هریک از آن ها وضعیت بورس را از جنبه های مختلف به ما نشان می دهند، که محاسبه هر یک از این شاخص ها با فرمول های متفاوتی صورت می پذیرد. یعنی برای تحلیل آن ابتدا باید کارکرد آن شاخص را بدانیم. نکته حائز اهمیت دیگر در مورد شاخص بورس این است که مثبت یا منفی بودن شاخص همیشه به معنی سودآوری یا ضرردهی بودن کل بورس نیست، بلکه شاخص وضعیت کلی بورس را مشخص می کند.

طریقه محاسبه شاخص شاخص کل بازار بورس

به منظور درک بهتر نحوه محاسبه شاخص کل ابتدا لازم است توضیح دهیم که بازدهی سرمایه گذاران که در بورس سرمایه گذاری کرده اند در بورس اوراق بهادار به دو روش محاسبه می ‌شود. در ابتدا بازدهی حاصل از دریافت سود نقدی در پایان هر سال مالی شرکت است و دوم تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه گذاری سهامدار.

یعنی فرض کنیم که شخصی سهامی را به ارزش هر سهم ۵۰۰ تومان در ابتدای یک سال خریداری کرده است، قیمت هر سهم این شرکت در پایان سال ۶۰۰ تومان شده و شرکتی که سهام آن خریداری شده است نیز در پایان سال ۵۰ تومان به ازای هر سهم سود نقدی تقسیم کرده است، لذا این سرمایه گذار روی سهام توانسته تا پایان این سال در مجموع ۱۵۰ تومان به ازای هر سهم سود کند و در حقیقت بازدهی این سرمایه گذار در پایان سال ۳۰ درصد بوده است، به خاطر این که سرمایه وی از ۵۰۰ تومان به ۶۵۰ تومان افزایش یافته است. حالا روش و فرمول محاسبه شاخص کل بورس نیز بر همین شکل است :

(ارزش جاری بازار در زمان مبدا/ ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه)* 100 = شاخص کل

به این معنی که شاخص کل افزایش قیمت کلیه سهام‌ های منتشر شده در بورس و همچنین تقسیم سود نقدی این شرکت ‌های سهامی را در نظر گرفته و بدین ترتیب بازدهی کلیه سهام ‌ها و در واقع بازدهی کل بورس را محاسبه می‌ کند که به آن شاخص کل بورس یا بازدهی نقدی بازار بورس گفته می شود.

ارزش جاری بازار، از مجموع ارزش جاری شرکت‌ های پذیرفته ‌شده در بورس حاصل می شود. خود ارزش جاری هر شرکت برابر است با حاصل ضرب تعداد سهام آن شرکت در قیمت هر سهم شرکت. ارزش جاری بازار در زمان مبدا نیز مربوط به مجموع ارزش جاری شرکت‌ های پذیرفته‌ شده در بورس در سال پایه می ‌شود. جالب است بدانید که در بورس اوراق بهادار تهران، سال ۱۳۶۹ به‌ عنوان سال پایه در نظر گرفته شده است.

تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن

برخی کارشناسان و تحلیل‌ گران بر این باورند که شاخص کل، معیار مناسبی برای سنجش وضعیت کلی بازار سهام نمی باشد. برای رفع این مشکل شاخص دیگری با نام “شاخص کل هم وزن” معرفی ‌شده است. در محاسبه شاخص کل هم وزن، تمام شرکت ‌های بورسی با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل حضور دارند، بنابراین نوسان شرکت ‌های کوچک و بزرگ به اندازه مساوی در تغییرات شاخص کل هم وزن سهیم هستند.

به علاوه شاخص کل، شاخص دیگری به نام شاخص هم‌ وزن وجود دارد که اندازه شرکت‌ ها در محاسبه آن اثری ندارد و وزن همه شرکت ‌ها در آن به صورت مساوری در نظر گرفته شده است. برای مثال در گروه شیمیایی، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، شرکتی با اندازه بزرگ و ارزش بازار بالاست و از طرف دیگر در همین گروه، نماد شکربن (شرکت کربن ایران) شرکتی بسیار کوچک ‌تر با ارزش بازار پایین ‌تر است. چنانچه شاخص کل بر مبنای هم‌ وزن محاسبه شود، معاملات این دو سهم در بازار تاثیر یکسانی روی شاخص هم ‌وزن دارد.

تفاسیر مهم هم ‌زمان از شاخص کل قیمت و شاخص کل هم‌ وزن

• 1) وقتی که شاخص کل صعودی است، ولی شاخص هم ‌وزن نزولی؛ بدین معنی است که بیشتر سهام بازار نزول داشته ‌اند در حالی که شاخص کل به دلیل رشد چند سهم مهم شاخص ساز مثبت شده است.
• 2) وقتی که شاخص کل نزولی است و شاخص هم ‌وزن صعودی؛ بدین معنی است که سهام شاخص ساز و بزرگ بازار به دلایل مختلف نزول کرده ‌اند و در نتیجه شاخص کل کاهش پیدا کرده است، ولی عموم سهام بازار افزایش قیمت را تجربه کرده ‌اند. اگر این حالت طی دو الی ۴ روز کاری اتفاق بیفتد به این معنی خواهد بود که سرمایه‌ گذاران برای کسب سود باید به سمت سهام کوچک و متوسط حرکت کنند.
• 3) اگر هر دو شاخص باهم نزول کنند؛ در این حالت عموم بازار با کاهش قیمت مواجه شده است و اگر این موضوع براتی چندین روز متوالی رخ دهد، بستگی به شرایط حاکم بر بازار امکان دارد شاهد این تفسیر باشیم که بازار به سمت رکود پیش می ‌رود.
• 4) اگر هر دو شاخص صعود کنند؛ در این حالت عموم سهام بازار بورس صعودی خواهند بود و رخداد این حالت در طی چند روز می ‌تواند حکم به صعودی بودن بازار طی روزها یا ماه‌ های آتی را بدهد.

نکات مهم در خصوص شاخص کل بازار بورس

• ** در نظر داشته باشید که افزایش شاخص کل، لزوما به معنای سودآوری سهام تمامی شرکت‌ های بورسی نیست، همان ‌طور که کاهش شاخص کل نیز لزوما به معنای ضرردهی سهام همه شرکت‌ ها در بورس نیست، به خاطر این که همان طور که گفتیم، شاخص کل، نشان دهنده میانگین بازدهی بورس است و چه‌ بسا، در برخی موارد، علیرغم رشد چشم گیر شاخص کل بورس، برخی سهام با افت قیمت مواجه شده و سهامداران خود را با زیان مواجه سازند یا در شرایطی که شاخص کل با کاهش مواجه است، برخی سرمایه‌ گذاران که سهام ارزنده ‌ای را در سبد سهام خود دارند، سود قابل قبولی کسب نمایند.
• ** مورد بعدی ارتباط بین شاخص کل و سبد سهام است. یکی از اصول بسیار مهم سرمایه‌ گذاری در بورس، تشکیل سبد سهام متنوع است. هر اندازه سبد سهام یک سرمایه‌ گذار، متنوع ‌تر و به ترکیب سهام شرکت ‌های موجود در بورس نزدیک ‌تر باشد، بازدهی آن سرمایه‌ گذار نیز به متوسط بازدهی کل بورس که به وسیله شاخص کل نشان داده می‌ شود، نزدیک ‌تر می شود تا آنجا که اگر فردی بتواند ترکیب سهام موجود در سبد سهام خود را به صورت کامل، منطبق بر ترکیب تمامی مفهوم شاخص در بورس ایران سهام حاضر در بورس کند، بازدهی وی نیز به ‌صورت کامل منطبق بر نوسانات شاخص کل بورس خواهد بود و به عنوان مثال با رشد 30 درصدی شاخص، وی نیـز حدودا ۳۰ درصد سود کسب خواهد کرد.
• ** از آنجایی که شاخص کل از تعداد سهام شرکت‌ های مختلف اثر می گیرد، پس شرکت ‌های بزرگ ‌تر باعث تغییرات بزرگ‌تر شاخص بورس می ‌گردند نباید تنها تغییرات این شاخص را مبنا قرار داد و برای تحلیل و ارزیابی وضعیت کلی بازار بایستی از سایر شاخص‌ ها نیز کمک گرفت. یکی از اتفاقات رایج در بازار این هست که کلیت بازار نزولی اس، ولی به خاطر این که 3 الی 5 سهم بزرگ بازار صعود سنگین داشته‌ اند، شاخص کل رشد چشم گیری را ثبت می ‌کند که این امر موجب تعجب همگان می شود و دلیل آن همین موضوع تاثیر وزن شرکت در شاخص کل است که خیلی از افراد نمی دانند.

نتیجه گیری و کلام پایانی

در مورد شاخص های بورسی و قیمتی باید گفت که نیازی به بررسی تمامی شاخص ‌هایی که در این زمینه وجود دارند نیست و از میان آن ها تنها باید شاخص کل و شاخص کل هم ‌وزن بورس را مورد بررسی داد و دلیل این موضوع که شاخص های قیمتی دیگر را اصلا عنوان نکردیم دقیقا همین موضوع است که دانستن و تجزیه و تحلیل آن ها شما را گیج خواهد کرد و در عین حال بررسی آن ها هم کمکی به روند انجام معاملات شما نخواهد داشت و از این جهت در این مقاله در مورد آن ها حرفی نزدیم.

همان طور که گفتیم، در خیلی از مواقع امکا ندارد چند شرکت بزرگ وزن زیاد و ارزش بازار بزرگی داشته باشند و با مثبت یا منفی شدنشان شاخص کل را مثبت یا منفی کنند و این در حالی است که وضعیت بسیاری از شرکت ‌های دیگر این چنین نباشد! در این جور مواقع، شاخص هم وزن قیمت یا شاخص کل هم وزن می‌تواند به شکل بهتری وضعیت کلی بازار را به ما نشان دهد. به این دلیل که در شاخص هم وزن، وزن تمام شرکت‌ های بورسی یکسان است و شرکت‌ های بزرگ نمی ‌توانند شاخص را به واسطه سرمایه زیادشان تحت تاثیر قرار دهند.

البته این نکته را باز هم عنوان می کنیم که خرید و فروش سهام شرکت‌ ها و سرمایه ‌گذاری در بورس نباید صرفا با توجه به تغییرات روزانه شاخص باشد و مواردی مانند تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی ، آموزش تابلوخوانی در بورس ، روانشناسی بازار و رفتار شناسی معامله گران و … می تواند در روند یک سهم و حتی بازار موثر باشد.

در پایان امیدوارم از این مطلب که درباره شاخص کل بازار بورس بود، نهایت استفاده رو برده باشید.

هر سوال یا ابهامی در خصوص شاخص های بورسی و غیر بورسی داشتید، حتما در بخش دیدگاه ها بنویسید تا تک تک پاسخ بدم.