مدیریت نقدینگی چیست؟
محصولات و خدمات مدیریت نقدینگی یا مدیریت وجه نقد (پول) به طور معمول مترادف در نظر گرفته میشوند. انتقالهای بانکی، حسابهای رفت و برگشت و خدمات بازرگانان همه جزء محصولات مدیریت نقدینگی هستند که فرصتهای منحصر به فرد برای افزایش سود را در اختیار سازمانها قرار میدهند. اگر شما صاحب کسب و کاری هستید و در حال تحقیق درباره چگونگی رفع مشکلات نقدینگی میباشید، در این مقاله برخی از اطلاعاتی که باید در مورد مدیریت وجه نقد و اینکه این که چگونه میتوانید جریان نقدی خود را دوباره زنده کنید، آورده شده است. با غزال همراه باشید.
تعریف مدیریت نقدینگی
در یک مؤسسه بانکی، اصطلاح مدیریت نقدینگی به مدیریت روزمره ورود و خروج تعریف مدیریت نقدینگی وجه نقد گفته میشود که به دلیل انبوه معاملات نقدی روزانه، باید آنها را مدیریت کرد. هدف نهایی مدیریت وجوه نقد، به حداکثر رساندن نقدینگی و هزینه وجوه است. در تعریفی دیگر، مدیریت وجه نقد فرآیند جمع آوری و مدیریت جریانهای نقدی است. مدیریت نقدینگی میتواند هم برای افراد و هم برای سازمانها مهم باشد. در تجارت، این مهم یک جزء کلیدی در ثبات مالی سازمان است.
اهمیت مدیریت نقدینگی
هنگامی که نوبت به ایجاد و حفظ ثبات مالی یک کسب و کار میرسد، مدیریت نقدینگی یک جزء اصلی به شمار میآید. از آنجا که وجه نقد دارایی اصلی است که برای پرداخت تعهدات استفاده میشود، بنابراین باید رسیدن به حداکثر سود را مدیریت کند. این مهم روی رشد آینده کسب و کار تأثیر میگذارد. حفظ موجودیهای نقدی، در عین حال با بازدهی وجه نقد نیز مهمترین نگرانیهای موجود هستند. بیشتر اوقات، مدریت وجوه نقد میتواند با بانکداری آنلاین کسب و کار شما ادغام شود. به این ترتیب، مدیران کسب و کار میتوانند هر روز به وجوه دسترسی داشته باشند. اگر تجارت خود را به طور کامل با بانکداری آنلاین ادغام کنید، این امر کنترل بیشتری بر جریان نقدینگی و دسترسی شما فراهم میکند. این مهم معمولاً قابل تنظیم است زیرا هر کسب و کاری متفاوت بوده و ممکن است به مجموعه گوناگونی از گزینهها و خدمات مدیریت نقدینگی نیاز داشته باشد.
تفاوت بین مدیریت وجوه نقد و مدیریت خزانه داری
در بانکداری، هر دو مدیریت نقدینگی و مدیریت خزانه داری، تعریف مدیریت نقدینگی اصطلاحاتی برای خدمات خاص مربوط به گردش پول هستند. اگرچه این اصطلاحات معمولاً به جای یکدیگر استفاده میشوند اما دامنه مدیریت خزانه داری بسیار بیشتر است و شامل بودجه و فعالیتهای سرمایه گذاری یک کسب و کار میباشد. هنگامی که متخصصان امور مالی در مورد خدمات تحت چتر مدیریت نقدینگی بحث میکنند، آنها معمولاً به خدماتی مانند انتقال وجه، حسابهای رفت و برگشت، خدمات بازرگانان و گزینههای اعتبار تجاری اشاره خواهند کرد.
تاثیر مدیریت نقدینگی در عملکرد سازمان ها
در حالت کلی خدمات مدیریت نقدینگی را مترادف با محصولات آن در نظر میگیرند. بهعبارتی دیگر کارهای انتقال بانکی، خدمات بازرگانان و حسابهای رفت و برگشت از جمله خدمات مدیریت نقدینگی میباشند که تاثیر بسزایی در افزایش سود سازمانها دارند. در این مقاله قصد داریم برای افرادی که صاحب کسب و کاری هستند و بهدنبال روشی جهت رفع مشکل نقدینگی میباشند، موضوعات مفید و پرکاربردی را ارائه دهیم.
آنچه در ادامه خواهید خواند.
معرفی نرم افزار : نرم افزار دریافت و پرداخت
به معنای واقعی کلمه نقدینگی به سازماندهی و مدیریت ورود و خروج وجه نقدی اطلاق میشود که امروزه به دلیل بالا رفتن معاملات نقدی در طول روز، مدیریت آن اهمیت بالایی پیدا کرده است. مدیریت نقدینگی به دلیل اهمیت بسیار بالایی که دارد، هم برای سازمانها و هم افراد، موضوعی مهم و کلیدی است؛ بهطوری که در حوزه تجارت، یکی از مهمترین جزءها در ثبات مالی سازمانها، مدیریت نقدینگی میباشد.
اهمیت مدیریت نقدینگی
همانطور که در بخش قبل اشاره کردیم، زمانی که موضوع ثبات مالی یک سازمان مطرح میشود، اولین چیزی که به آن اشاره میگردد، مدیریت نقدینگی است که جزء کلیدیترین بخشهای ثبات مالی تعریف شده است. به دلیل آنکه دارایی اصلی همان وجه نقد است و جهت پرداخت تعهدات از این وجه نقد استفاده میشود، از همینرو جهت دستیابی به سود بالا، بایستی آن را مدیریت نمود. در واقع همین موضوع یکی از اصلیترین و تاثیرگذارترین بخشها بر روی رشد آینده سازمانها است.
امروزه به دلیل پیشرفتهای چشمگیری که در زمینههای علمی بشر به آن دست یافته است، سازمانها میتوانند مدیریت وجوه نقد را بهوسیله بانکداری آنلاین انجام نمایند. پس میتوان برای کنترل بیشتر بر جریانات نقدینگی و دسترسی راحتتر به آن، تجارت خود را به صورت کامل با بانکداری آنلاین یکی کرد.
تکنیکهای مدیریت نقدینگی
مدیریت نقدینگی به مجموعهای از فرآیندهای قابل تامل گفته میشود که نیاز به تفکر بالایی دارند. روشهایی که صاحبان کسب و کار به منظور تمرین مدیریت وجوه نقد به کار میبرند، عبارتند از:
- یکی از بهترین راهها جهت بهبود جریان نقدینگی و همچنین افزایش وجه نقد، تسریع در گردآوری حسابهای دریافتی میباشد.تعریف مدیریت نقدینگی
- یکی از دیگر تکنیکها، تمدید مدت پرداخت حقوقها، طی دستیابی به دورههای اعتباری بلندمدت از طلبکاران میباشد.
- بهروزرسانی بوسیله تکنولوژیهای برتر یکی دیگر از تکنیکهای مطرح در زمینه مدیریت نقدینگی میباشد. به نحوی که نگهداری از بانک اطلاعات مالی، دیجیتالسازی و ایجاد صفحات گسترده برای مدیریت و ارزیابی آسانتر در هر بازه زمانی و مکانی در اختیار سازمانها قرار خواهد گرفت.
- از طرفی دیگر برای بهبود سودآوری و ایجاد جریان نقدی مناسب، سازمانها بایستی راههای کاهش هزینه عملیاتی را در پیش روی خود قرار دهند.
معرفی نرم افزار : نرم افزار مدیریت تولید
فواید مدیریت نقدینگی برای سازمانها
- بالا بردن میزان ذخیرهسازی پول و کاهش دادن هزینه بدهیها: در تجزیه و تحلیل مدیریت نقدینگی، مقدار هزینههای واقعی و پیشبینی شده را با هم مقایسه کرده و همیشه هدف اصلی در آنها جریان نقدی بیشتر به منظور کاهش بدهیها و بالا بردن پساندازها میباشد.
- دریافت گزارش مالی و مدیریت دارایی به مشتریان به صورت ماهیانه، به منظور سازماندهی بهتر برنامههای مالی و هزینههای اختیاری آنها، از جمله فواید مدیریت نقدینگی به شمار میرود که از اهمیت بالایی برخوردار است.
ریسک نقدینگی و اهمیتهای آن
نقدینگی، قابلیتهای بانک جهت پیگیری تعهدات وثیقه و نقدی، امری غیرقابل قبول است، در صورتی که بدون تحمل هیچ زیانی باشد. در اصل ریسک نقدینگی به موضوع چگونگی ناتوانی بانک در راستای رسیدگی به تعهدات خود (از قبیل مشاهده شده یا واقعی) که موجودیت مالی بانک و موقعیت آن را به خطر میاندازد، برمی گردد. در واقع سازمانها با استفاده از مدیریت موثر دارایی بدهی، ریسک نقدینگی خود را کنترل می کنند.
معرفی نرم افزار : نرم افزار انبارداری
لازم به ذکر است که قبل از بحران مالی، موسسات مالی و بانکها، به مدیریت نقدینگی و ترازنامه ها اهمیت نمی دادند. این در حالی است که به هنگام بحران، اکثر موسسات و سازمانها در تلاش هستند تا میزان قابل توجهی از نقدینگی را حفظ و ساختار مناسبی را برای ترازنامهها تعیین نمایند. به زبان سادهتر، فرایندهایی که امروزه منجر به شکست بانکها شده و در ادامه به منظور پایداری اقتصاد، از بانک مرکزی به نظام مالی نقدینگی تزریق می گردد.
معنای مدیریت ریسک نقدینگی
متناسب با موضوعات ارائه شده در مطالب قبل، مدیریت ریسک نقدینگی، استراتژیها و فرآیندهایی را ارائه میدهد که طبق موارد زیر در بانکها کاربرد دارند:
- توسعه استراتژیها و اخذ اقدامات مناسب جهت کاهش و یا از بین بردن ریسک، به منظور تایید موجودیت منابع و وثیقهها
- طراحی یک ترازنامه با ترکیب مناسبی از داراییها و بدهیها در راستای بهینهسازی بازدهی شرکت و همچنین پروفایل ریسک
- برخورداری از حاشیه سود خالص مورد نظر از دیگر استراتژیهای مدیریت نقدینگی میباشد که با اطمینان از ترازنامه بدون آنکه ریسکی نوسانات نرخ بهره را تهدید کند، حاصل میگردد.
- بررسی قابلیتهای سازمان درخصوص پاسخگویی به نیازهای نقدی و وثیقه، به طوری که تاثیر منفی بر روی عملیات روزانه و یا موقعیت مالی کلی آن نداشته باشد.
مدیریت نقدینگی و ریسک نقدینگی در بانک ها
مديريت مؤثر نقدينگی به مجموعه سياست هایی گفته ميشود که به ايفای به موقع تعهدات تعیین شده بانک ها منجر ميشود و احتمال ايجاد وضعيت معکوس مالی را كاهش می دهد. نقدینگی ظرفیت بانک ها برای تامین افزایش وجه، ارزش دارایی ها و تعهدات نقدی سندهای مورد نظر با هزينه ای مناسب و بدون خسارت مورد تایید است.
ريسک نقدينگی بانک ها یعنی ناتوانی در اجرای تعهدات ذکر شده، بدون تاثیر معکوس بر وضعيت مالی بانک ها گفته می شود.ريسک نقدينگی بانک ها وابسته به سپرده های بلندمدت با بهره جويی از بدهی های کوتاه مدت است و بدين ترتيب بدهی بانک ها (سپرده های بانکی) يا بايد به طور مستمر تجديد شود يا اين بدهی ها تأمين مالی مجدد شود.
ريسک نقدينگی در هر بانک معمولاً يک ماهيت منحصربه فرد در آن بانک دارد، اما گاهی ممکن است با مشکلات نقدينگی نظام مالی همگام شود. با در نظرگرفتن ويژگی های منحصربه فرد هر مؤسسه مالی، تعريف درست سياست نقدينگی از لحاظ روش کار و تخصص، نخستين مسئوليت مديريت هر بانک محسوب ميشود.
مدیریت نقدینگی در بازارهای مالی اسلامی
ضرورت یکپارچگی سیستمهای بانکی و مالی به منظور ایجاد و گسترش وابستگیهای بینالمللی از جایگاه ویژهای برخوردار میباشد. بانکها به واسطه سرمایهگذاران و وامگیرندگان متعدد با انواع بازارهای پولی و مالی رابطه دارند؛ به همین دلیل، دائماً با ریسکهای مختلفی روبرو میشوند، به طوریکه ممکن است ورود به یک بازار و یا خروج از آن، کاهش یا افزایش در یک یا چند نوع ریسک را در پی داشته باشد.
ریسک نقدینگی به دلیل کمبود و عدم اطمینان در میزان نقدینگی بانک ایجاد میشود. از سوی دیگر ممکن است بازارهایی که منابع بانک در آنها قرار دارد دچار کمبود نقدینگی شوند و در نتیجه باعث افزایش ریسک نقدینگی شود. با توجه به آنکه ریسک نقدینگی با سایر ریسکهای مالی مختلط است، لذا سنجش و کنترل آن با دشواری روبرو است. از اینرو، مدیریت نقدینگی یکی از مهمترین مباحث مربوط به نظام بانکداری میباشد. بهطوریکه عدم مديريت صحيح آن ميتواند تبعات و پيامدهايي مانند سقوط نظام بانكي و حتي نظام مالي را بههمراه داشته باشد. لذا قانونگذاران به موقعيت و وضعيت نقدينگي نهادهاي مالي بسيار حساس بوده و بر تقويت چارچوب نقدينگي بانكها تكيه ميكنند. در این میان، براي نهادهاي مالي اسلامي، مديريت نقدينگي از ويژگي منحصر بفردي برخوردار است. زيرا بسياري از ابزارهاي مالي مرسوم موجود كه براي مديريت نقدينگي بكار ميرود، مبتني بر نرخ بهره هستند و با توجه به آنکه از نظر شرعي و فقهي كاربرد پذير نيستند، لذا با محدودیت گسترش فعاليتهاي بين بانكي بازار پول مواجه خواهند بود. ازاینرو، با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله به جنبههاي مختلف مديريت نقدينگي در بانكهای اسلامي خواهیم پرداخت.
2. مفهوم مدیریت نقدینگی
مدیریت نقدینگی به معنی توانایی بانک برای ایفای تعهدات مالی خود در طول زمان است. مدیریت نقدینگی میتواند به صورت روزانه صورت پذیرفته و به صورت متناوب نقدینگی مورد نیاز در روزهای آتی، پیشبینی شود. دومین نوع مدیریت نقدینگی که مبتنی بر مدیریت جریان نقدینگی است، شامل پيشبيني خالص وجوه مورد نياز با توجه به عوامل روندي، فصلي، چرخهاي و رشد كلان بانك ميباشد و نقدینگی مورد نیاز را برای فواصل طولانیتر شش ماهه تا دو ساله پیشبینی میکند.
2-1. مدیریت نقدینگی در بانکهای اسلامی
از ديدگاه بانكداري اسلامي، مديريت نقدينگي به توانايي بانك در تجهيز برنامهريزي شدة منابع و تأمين تقاضاهای تأیید شده اطلاق ميشود. از اینرو، توانايي يك بانك اسلامي در فراهم كردن نقدينگي، نيازمند نگهداري داراييهاي مالي با قابليت نقدشوندگي بالا و قابليت جابهجايي سريع است. از اینرو، مدیریت نقدینگی یکی از بزرگترین چالشهایی است که سیستم بانکداری با آن روبرو است. زیرا بیشتر منابع بانکها از محل سپردههای کوتاهمدت تأمین مالی میشود و علاوه بر این تسهیلات اعطایی بانکها صرف سرمایهگذاری در داراییهایی میشود که درجه نقدشوندگی نسبتاً پایینی دارند. [1] از سوی دیگر، وجود ابزارهای گوناگون، مانند بازار بینبانکی یا دیگر بازارهای سرمایه که بر اساس نرخ بهره عمل میکنند، به مدیریت نقدینگی بانکهای متداول کمک زیادی میکند، اما با توجه به آنکه بیشتر این ابزارهای مالی بر اساس مکانیسم نرخ بهره بنا شدهاست لذا به علت حرمت ربا در اسلام نمیتوان از آنها استفاده نمود، در نتیجه موضوع مديريت نقدينگي در بانكهاي اسلامي با پيچيدگي خاصي روبرو میباشد. در ادامه، به برخی از این ابزارهای مدیریت نقدینگی در بانکداری متعارف اشاره میکنیم.
در نظام بانکداری متعارف ابزارهای گوناگونی برای مدیریت نقدینگی با توجه به ميزان توسعهيافتگي مالي كشورها، ایجاد شدهاست. بهطور کلی، مازاد نقدینگی از طریق 4 روش کلی ذیل مدیریت خواهند شد. [2]
1) تزریق مازاد در شبکه داخلی بانکی
2) سرمایهگذاری در اوراق بهادار دولتی
3) اعطای وام به مشتریان شرکت
4) حفظ وجوه اضافی در سطح نرخ بازده صفر درصد [3]
در میان ابزارهای مدیریت نقدینگی، بازار بین بانکی یکی از مهمترین ابزارها در کشورهای پیشرفته است. در اين بازار، بانكهايي كه به نقدينگي نياز دارند، از ديگر بانكها به صورت كوتاهمدت وام ميگيرند که معمولاً زمان سررسيد يك شب تا يك سال است. در بازارهاي پولي بين بانكي، ابزارهاي مالي با ويژگيهاي بسيار متفاوت وجود دارند که دسترسي به آن، اختيارات بسياري به بانكهاي متعارف براي استقراض و تعديل جريان نقدي كوتاه مدت، ارائه تعریف مدیریت نقدینگی ميكند. از سوي ديگر، بازار دست دوم ابزارهاي مالي، خود به منبع مهمي براي مديريت نقدينگي تبديل شدهاند. بگونهاي كه بانكهاي متعارف ميتوانند براي مديريت نقدينگي خود، به آنها تكيه كنند. علاوه بر این، گواهی سپرده، قرارداد بازخرید، اسناد خزانه، اوراق تجاری شرکتها، تأییدیه بانک، تبدیل داراییهای بانک به اوراق بهادار، استفاده از مشتقات اعتباری و استقراض از بانک مرکزی (به منظور جلوگیری از ناپايداري در نظام مالي و اعتباري به عنوان آخرین ابزار در مدیریت نقدینگی مطرح ميشود) از دیگر ابزارهای مدیریت نقدینگی بانکهای متعارف بهشمار میروند. [4]
با توجه به آنکه بانكهاي اسلامي، همچون بانكهاي متعارف، به ريسك نقدينگي و مشكلات آن دچارند در نتيجه، مديريت مطلوب نقدينگي براي بانكهاي اسلامي بسيار دشوار است. از اينرو، بایستی برخي ابزارها را تغيير داد يا ابزارهاي جديدي ارائه نمود تا بانكهاي اسلامي، توانايي استفاده آنها را داشته باشند بنابراين، ضروري است اين بانكها از ابزارهايي غير از وام، اوراق قرضه و مانند آنها استفاده كنند تا از طریق جذب و هدايت پساندازهاي پراكندة مردم، رشد و توسعة اقتصادي را ایجاد و در عين حال، رونق و تنوّع بازار سرمايه محقّق شود. در این میان ایجاد بازار مالی اسلامی، یکی از مهمترین اقداماتی است که با هدف کمک به بهبود و برطرف کردن مشکل نقدینگی بانکها در کوتاهمدت صورت گرفتهاست. این بازار بین المللی سعی دارد یک ساختار مدیریت نقدینگی برای بانکهای اسلامی یا بخشهای قابل دسترس از طریق شبکه ایجاد نماید. [5]
3. مشکلات مدیریت نقدینگی در تعریف مدیریت نقدینگی بانکهای اسلامی
بانکهای اسلامی مانند سایر بانکها میبایستی نیازهای نقدینگی خود را برآورده سازند. برای این منظور باید ساز و کار مدیریت نقدینگی را به صورت مشخصی تعریف کنند. در این میان، بانكهاي اسلامي در امر مديريت نقدينگي، با دو محدوديت اساسي نسبت به بانكداري متعارف مواجه هستند. یکی ضرورت به كارگيري وجوه مازاد، براي جلوگيري از كاهش سودآوري در مقايسه با بانكداري متعارف و دیگری ضرورت تطبيق نيازهاي نقدينگي كوتاه مدت، براي جلوگيري از خطر مواجهه با كسري نقدينگي است. دیگر مشکلات مربوط به کنترل و مدیریت نقدینگی در بانکهای اسلامی عبارتند از:
1- عدم وجود بازار بین بانکی اسلامی مورد پذیرش
2- ممنوعیت سرمایهگذاری در ابزارهای مبتنی بر بهره
3- عدم وجود بازار ثانویه اسلامی برای تسهیلات اعطایی
4- پایین بودن تعریف مدیریت نقدینگی تعریف مدیریت نقدینگی درجه نقدشوندگی داراییهای مالی اسلامی
5- کم بودن تعداد مشارکتکنندگان (بانکهای اسلامی)
6- کمبود ابزارهاي مطابق با شرع
7- ارائه تسهیلات با سررسیدهای نسبتاً بلندمدت
8- تأمین مالی از طریق سپردههای کوتاهمدت و میان مدت
9- ضعف در مدیریت ریسک
10- تکیه بیش از حد بانکهای اسلامی بر روی داراییهای ترازنامهای برای مدیریت نقدینگی
11- گسترش غیر بهینه مازاد نقدینگی
12- ضعف در طراحی ابزارهای نوین مالی اسلامی و تفاسیر مختلف فقهی در مورد ابزارهای مالی اسلامی.
4. ابزارهاي مالي مديريت نقدينگي در نظام مالي اسلامي
مدیریت نقدینگی در بازارهای مالی اسلامی، در درجه اول به جایگزینی وجوه مازاد و سپس به رفع کمبودها و نیازهای نقدینگی کوتاهمدت میپردازد. لذا طراحي ابزارهاي مناسب مديريت نقدينگي در بانكهاي اسلامي از اهمیت قابل توجهی برخوردار می باشد. برخی از ابزارهای مدیریت نقدینگی در بازارهای مالی اسلامی عبارتند از:
4-1. صندوق سرمایهگذاری بازار پول غیرربوی (صندوق اسلامي ABC [6] )
تأسیس و ایجاد صندوق اسلامی میبایستی از اولویتهای اصلی بانکها و سرمایهگذاران اسلامی باشد. زیرا مردم، موسسات مالی بزرگ و موسسات تجاری عمده کسانی هستند که از مازادها و کسریهای پیشبینی نشده نقدینگی ضرر میبینند. از اینرو، هدف اصلی این صندوق، تأمین نقدینگی مناسب برای سهامداران، ایجاد سودی معقول به همراه بیشترین امنیت میباشد. عمده سرمایهگذاریهای انجام شده در این صندوقها از طریق مشارکت در مبادلات تجاري، مضاربه، خريد و فروش كالا و استصناع صورت ميگيرد. سهام اين صندوق بر اساس ارزش خالص داراييها و به صورت روزانه قيمتگذاري ميشود. به علاوه، اگر قيمت سهام از قيمت اسمي كمتر شد، صندوق تضمين ميكند كه قيمت خريد را به سهامدار پرداخت كند. از اينرو، در بدترين حالت، بازده سهام صفر ميشود. اگر ارزش سهام نيز رشد كند، سود آن نصيب سهامداران ميشود. با توجه به قرارداد سهامداران با صندوق، در صورت نياز به نقدينگي، صندوق سهام را از بانك خريداري ميكند و نقدينگي آن را تأمين مينمايد. [7]
4-2. مرابحه کالایی
یکی از ابزارهایی که باعث بهبود مدیریت نقدینگی و فرصتهای سرمایهگذاری میشود، استفاده از مرابحه کالایی است که بر اساس مبادله کالا عمل میکند. این روش، در کشورهای حوزه خلیج فارس، بهخصوص عربستان و امارات متحده عربی برای مدیریت نقدینگی در کوتاهمدت بهکار می رود. سازوکار مورد استفاده به این صورت است که هنگامی بانکی با کمبود نقدینگی برای ارائه تسهیلات مرابحه و بانک دیگر با افزایش نقدینگی مواجه است، در اين صورت، بانك اوّل سراغ بانك دوم ميرود. بانك دوم كالاي موردنظر مشتري بانك اوّل را خريداري ميكند و با سود مشخّصي، به صورت كوتاهمدت، به بانك اوّل ميفروشد. بانك اوّل نيز با سود ديگري، به صورت نسية بلندمدت، به مشتري خود ميفروشد. اين روش كه از دو قرارداد مرابحه مدتدار تشكيل ميگردد، ميتواند ابزار مديريت نقدينگي به حساب آيد.
4-3. انتشار صکوک بانکی
یکی از ابزارهای مناسبی که می تواند جایگزین خوبی برای اوراق قرضه و جمعآوری نقدینگی باشد، صکوک است. صکوک اوراق بهادار اسلامی است که با درگیرکردن یک دارایی مشخص فیزیکی و بر اساس قراردادهاي مشاركت، مضاربه، مرابحه، سلف، استصناع، اجاره و يا تركيبي از آنها (اوراق بهادار تركيبي) طراحي میشود. این اوراق دارای ارزش اسمی یکسان و با پشتوانه مالی تعریف میشود که پس از اتمام عملیات پذیرهنویسی، بیانگر پرداخت مبلغ اسمی مندرج در آن توسط خریدار به ناشر بوده و دارندة آن مالک یک یا مجموعهای از داراییها، منافع حاصل از دارایی و یا ذینفع یک پروژه یا یک فعالیت سرمایهگذاری خاص میشود. رشد و توسعه بازار صکوک در چند سال اخیر، عمدتاً به دلیل نقش آن در کنترل نقدینگی مطرح شده است. زیرا، مدیریت نقدینگی به عنوان یکی از ارکان اساسی جهت گسترش بانکداری و توسعه بازارهای مالی اسلامی در نظر گرفته میشود.
4-4. بازار پولی بین بانکی
بازارهای بین بانکی با توجه به وضعیت و ماهیت خاص نقدینگی و نظام بانکی، یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت نقدینگی بهشمار می رود. هدف این بازار برقراری ارتباط صحیح و قانونمند بین بانکها، تعامل سالم به منظور تبادل وجوه مازاد بین بانکها، تسريع در فرآيند تامين نقدينگي و در نتیجه مدیریت کاراتر نقدینگی خواهد شد . با توجه به آنکه ابزارهای مورد استفاده در بانکداری متعارف قابل استفاده در بانکداری اسلامی نیستند، لذا بازارهای مالی اسلامی به دنبال ابزارهای مناسب جایگزین منطبق با شریعت جهت ایجاد بازار بین بانکی میباشند. در این میان، مالزی [i] دارای بازار پولی بین بانکی با هدف خريد و فروش ابزارهاي مالي اسلامي ميان مشاركتكنندگان در بازار، فعاليتهاي سرمايهگذاري بين بانكي از طريق طرح سرمايهگذاري مضاربه بين بانكي [ii] ، نظام تسويه و نيزپاياپاي چك [iii] از طريق سيستم تسويه چك بين بانكي اسلامي [iv] و ابزارهایي مانند گواهيهاي پذيرش بانكي سبز [v] ، اسناد پذيرفته شده اسلامي [vi] ، اوراق قرضه رهني [vii] و اوراق بدهي خصوصي اسلامي است كه در حال حاضر در بازار پولي بين بانكي اسلامي مالزي بر اساس "بيع الدين" داد و ستد ميشود.
بهطور کلی بانکهای اسلامی میتوانند از جایگزینهایی برای ایجاد بازار بینبانکی اسلامی استفاده نمایند. از این رو، بانکی که با کمبود نقدینگی مواجه میگردد، میتواند از طریق ایجاد موافقتنامههایی در قالب مشارکت در سود و زیان به بهرهمندی از منابع مازاد سایر بانکها (از طریق اعطای تسهیلات) و رفع مشکل نقدینگی خود بپردازد. از سوی دیگر در صورتیکه امکان استفاده از تسهیلات در یک دوره خاص وجود نداشته باشد، بانکها میتوانند یک توافق همکاری بین بانکی برای گسترش مساعدتهای متقابل ایجاد کنند و در نهایت اینکه بانکها میتوانند با ایجاد صندوق مشترکی در بانک مرکزی، زمینههای ایجاد همکاریهای مشترک را افزایش دهند. [viii] علاوه بر این، بازار بين بانكي ميتواند افزون بر تقويت ابزار سپردهگذاري متقابل از ابزارهاي كاراتري مانند: خريدوفروش دين، خريدوفروش اسناد خزانه اسلامي، تشكيل صندوق با گواهي سپرده بانكي، اوراق مشاركت و ديگر اوراق بهادار اسلامي (صكوك) براي سازمان دهي بازار استفاده كند.
1. جمعبندی
مدیریت نقدینگی در نظام بانکداری از اهمیت ویژهای برخوردار است. نظیر سایر مدیریتها این مدیریت نیز تقابلی میان ریسک و بازدهی است. بهطور کلی، روشها و ابزارهای متفاوتی برای مدیریت کل منابع بانکها وجود دارد اما با توجه به اینکه بانكداري اسلامي به عنوان يكي از بخشهاي مهم اقتصادي و نهاد اصلي تأمين مالي که پنجاه درصد بیشتر از بانکهای متعارف دارای نقدینگی است، نميتواند در فعاليتهاي خود از ابزارهای متعارف که مبتنی بر بهره است، استفاده كند، لذا مدیریت نقدینگی در بانکداری اسلامی از اهمیت بیشتری برخوردار میباشد. از اینرو، نیاز به طراحی و ایجاد ابزارهای نوین منطبق بر شریعت، بیش از پیش احساس میشود. در این زمینه طراحی و به کارگیری ابزارهاي مديريت نقدينگي همچون مرابحة موازي، صندوق ABC و اوراق بهادار اسلامي از جمله اوراق مرابحه و اجاره به شرط تمليك به عنوان جايگزين اوراق قرضه در بازارهای مالی اسلامي معرفي شدهاند. بهطور کلی میتوان با توجه به نیازهای نقدینگی آنی، ابزارهای مدیریت نقدینگی بازار پولی بینبانکی و قرضالحسنه، نیازهای نقدینگی کوتاهمدت مرابحه کالایی، صندوق ABC ، بازار پولی بینبانکی و صکوک بانکی و نیازهای نقدینگی بسیار کوتاهمدت مرابحه کالایی، صندوق ABC و بازار پولی بینبانکی را پیشنهاد نمود. در مجموع، با توجه به پیشرفتهایی که در سطح بين المللي انجام گرفته، اما هنوز راه بسيار طولاني براي حل مشكل مديريت نقدينگي در بانكهاي اسلامي، وجود دارد. بديهي است عدم معرفی و بكارگيري نوآوريها و محصولات جديد مالي، موجبات ایجاد فاصله عميق و وسيع نظام بانكي كشورهای اسلامی از وضعيت موجود جهان را فراهم و فرآيند تجهيز و تخصيص منابع را به شكلي غيربهينه روبرو خواهد کرد.
نقش مدیریت نقدینگی در موفقیت کسب و کارها
نقدینگی در کسب و کار، یکی از مفاهیمی است که مدیران به طور روزمره با آن در ارتباط هستند. با توجه به حضور این مفهوم در تک به تک فرایندهای یک کسب و کار، مدیریت نقدینگی به یکی از مفاهیم مهم و اساسی مدیریت و موفقیت در کسب و کار تبدیل شده است. در همین راستا بهتر است پیش از توضیح نقش مدیریت نقدینگی در کسب و کار، به تعریف آن بپردازیم. البته نباید ابزارهای مدیریت نقدینگی مانند نرم افزار حسابداری را فراموش کنیم. از همین رو در ادامه به بررسی نقش نرم افزارهای حسابداری و خزانه خواهیم پرداخت.
نقش مدیریت نقدینگی موفقیت در کسب و کارها
تعریف نقدینگی در کسب و کارها
در سادهترین تعریف، نقدینگی به دارایی نقدی یک کسبوکار اشاره میکند. در کل هر پولی که به حساب کسبوکار شما وارد میشود و یا از آن خارج میشود، به عنوان نقدینگی در نظر گرفته میشود و در عمل جریان نقدینگی را شکل میدهد. در این میان داراییهایی که تبدیل آنها به پول نقد راحتتر است به عنوان داراییهای نقدی در حسابداری شناخته میشوند که برای مثال میتوان به این موارد اشاره کرد:
· حسابهای دریافتی (پول بابت کار شما)
· پول نقد (در دست یا در حساب حساب کسبوکار شما)
· سپرده تقاضا (نوعی سرمایه گذاری)
· بیمه پیش پرداخت (در صورت انصراف، پول خود را پس می گیرد)
· سرمایهگذاریهایی که در کمتر از 90 روز به بلوغ میرسند (سهام، اوراق قرضه، صندوقهای سرمایهگذاری، صندوقهای بازار پول)
مدیریت نقدینگی چیست و چه نقشی در کسب و کارها به چه دارد؟
منظور از مدیریت نقدینگی در کسبوکار نظارت و ردیابی میزان پولی است که در بازههای زمانی مشخص مانند یک ماه به کسبوکار شما وارد شده و یا از آن خارج میشود. درک صحیح از روند ورود و خروج پول به شما در ریزی برای رشد و توسعه کسب و کارتان کمک میکند.
تصور کنید که شما صاحب یک کسبوکار هستید و قصد ایجاد شعبه دوم کسبوکار خود در استانی دیگر را دارید. بدون شک برای توسعه کسب و کار، سرمایه اولیه یکی از ملزومات انکار ناپذیر است. حال شما قصد دریافت تسهیلات برای تامین این سرمایه را دارید. اما برای بررسی توان کسب و کارتان برای بازپرداخت این وام، نیاز به اطلاعات دقیقی از روند میزان پول ورودی به عنوان درآمد و میزان پول خارج شده از کسب و کارتان به عنوان هزینه دارید. اینجاست که مدیریت نقدینگی، آگاهی از روند جریان پول، آگاهی از جزئیات این جریان مانند تاریخ ورود پول و عنوان آن و . برای شما به عنوان یک مدیر کسبوکار اهمیت زیادی پیدا میکند.
و یا تصور کنید که برای قبول یک سفارش، نیاز به خرید مواد اولیه از خارج از کشور دارید، در حالی که تا 3 ماه آینده نقدینگی لازم برای ثبت سفارش را در اختیار نخواهید داشت. عدم آگاهی از این مورد به علت ناکارآمدی سیستم و در نتیجه قبول سفارش، نه تنها موجب ضرر و زیان مالی است، بلکه اعتبار و برند تجاری شما را نیز با زیان جدی مواجه میکند.
مدیریت نقدینگی به شما کمک میکند تا در فرایند تصمیمسازی و تصمیمگیری در بخشهای مختلف کسب و کار، اعم از مدیریت خرید و فروش، تولید، سفارش مواد اولیه، صادرات و واردات و توسعه کسبوکار دچار اشتباه نشوید و در نتیجه کسبوکار خود را ایمنتر مدیریت کنید.
نرم افزار حسابداری ERP
نرم افزار حسابداری ابزاری برای مدیریت نقدینگی
استفاده از سیستمهای سنتی برای مدیریت نقدینگی، مدیران را با چالشهای جدی روبرو میکند. زیرا کندی سیستمهای سنتی در ثبت اطلاعات و ایجاد گزارشات متنوع و همچنین درصد بالای احتمال بروز خطای انسانی در این سیستمها، برای کسب و کارها مشکل آفرین خواهد بود. از همین رو در نسل جدید کسب و کارها استفاده از نرم افزارهای مالی و مدیریتی به نیازی انکارناپذیر تبدیل شده است. نرم افزار حسابداری به عنوان شناخته شده ترین نرم افزار مالی و مدیریتی، در کنار نرم افزار خزانه برای مدیریت نقدینگی به مدیران کمک میکنند تا در کمترین زمان ممکن و با بیشترین دقت به اطلاعات مورد نیاز خود در رابطه با جریان پول نقد در کسب و کار ایشان دسترسی پیدا کنند.
نرم افزار مالی یکپارچه، نسل بعدی ابزارهای مدیریتی
کسب و کار و بازارهای مالی و تجاری همواره در حال رشد، تغییر و بروزرسانی هستند. بی شک فعالان این حوزه نیز باید برای حفظ بقا و باقی ماندن در صدر جریان رقابت در این حوزه، ابزار خود را بروز کنند. نرم افزارهای حسابداری اگرچه هنوز ابزاری کارآمد برای مدیریت مالی کسب و کارها هستند اما نیازی جدید در مدیریت مالی کسب و کارها ظهور کرده است که میتواند تحولی عظیم را در این حوزه ایجاد کند.
با رشد کسب و کارها و محبوبتر شدن توسعه فیزیکی، جغرافیایی و فناوری در کسب و کارها، نیازها نیز رو به تغییر است. امروزه چند شعبه ای حتی برای کسب و کارهایی با اندازههای تجاری متوسط نیز به یک اصل تبدیل شده است. همچنین دسترسی به کانالهای جدید فروش به لطف رشد فناوری، مانند فروش اینترنتی و مدیریت نقدینگی در این عرصه از کسب و کار نیز، نیاز کاربران به ابزارهای نوین را افزایش داده است. در همین راستا بود که مفهوم یکپارچگی برای کاربران اهمیت پیدا کرد. دسترسی یکپارچه به اطلاعات شعب، و کانالهای متفاوت فروش و خرید، باعث شده است تا کاربران به ابزاری پیشرفته تر در حوزه مدیریت نقدینگی دسترسی داشته باشند. در ادامه همین روند، نرم افزار مالی و مدیریتی یکپارچه در قالب فناوری ERP چیست؟ به عنوان یکی از محبوبترین راهکارهای مالی در بازار در این حوزه شناخته شده است.
نرم افزارهای مالی یکپارچه پارمیس استار
با کمی جستجو در بازار نرم افزارهای مالی، به گزینههای متعددی در حوزه نرم افزارهای ERP دسترسی پیدا میکنید؛ اما در این میان نرم افزار حسابداری پارمیس استار، با بیش از 20 زیر سیستم کاملا یکپارچه و با قابلیت ارائه خدمات در پلتفرمهای متفاوت ویندوز، وب، و اندروید، یکی از گزینههای هیجان انگیز است.
نرم افزار حسابداری پارمیس استار
نرم افزار خزانه در این محصول به عنوان نرم افزار تخصصی مدیریت نقدینگی، در ارتیاطی یکپارچه با واحدهای تولید، بازرگانی داخلی و خارجی، فروشگاه اینترنتی و صندوقهای فروشگاهی و همچنین ارتباط با مشتریان CRM، به شما در مدیریت جریان نقدینگی در کسبوکار کمک فراوانی می کند.
مدیریت مالی
تأمین نیازهای مالی کسب و کارها، شرکت ها، سازمان ها و بنگاه ها، از جمله مسائل بسیار مهم است و چنانچه هر کدام با مشکل مالی مواجه شوند، کل حیات آن نهاد به خطر خواهد افتاد؛ به همین دلیل، مفهومی تحت عنوان مدیریت مالی در علم اقتصاد به وجود آمده است که به معنای برنامه ریزی، سازمان دهی، هدایت و کنترل کلیه فعالیت های مالی یک شرکت مانند تأمین بودجه و استفاده از وجوه است. همچنین، به کارگیری اصول مدیریت در منابع مالی شرکت نیز توسط مدیریت مالی صورت می پذیرد.
تاریخچه مدیریت مالی
در طی قرون هجده و نوزده میلادی، مدیریت مالی شاخه ای از اقتصاد کاربردی محسوب میشد. در کشور آمریکا پس از احداث راه آهن، بازار محصولات گسترش یافت و شرکت های بزرگ آمریکایی با یکدیگر ادغام شدند. این موضوع باعث شد تا عملاً نیمی از صنایع تولیدی تنها تحت نظارت ۷۸ شرکت اصلی قرار بگیرد. بنابراین در آن زمان، مدیریت ساختار سرمایه، به مهم ترین وظیفه مدیران تبدیل شد و این ابتدای رشد فرآیندهای مالی و تحلیل آن ها بود.
در دهه 1920 میلادی صنایع بزرگی مانند صنایع شیمیایی، فولاد و خودروسازی شروع به رشد نمودند. این شرکت تعریف مدیریت نقدینگی ها در سال های اولیه این دهه با افزایش حاشیه سود و کاهش موجودی روبرو شدند و ساختارهای مالی آن ها از توجه بیشتری برخوردار شدند. تغییر قیمت در محصولات منجر به اهمیت کنترل نقدینگی و ساختار سرمایه در صنایع و شرکت ها شد.
در سال 1929 بود که آمریکا با بحران و رکود اقتصادی غیر منتظره ای روبرو شد که موجب تجدید ساختار سرمایه و ورشکستگی گشت. نقدینگی کم شد و شرکت های بزرگ با هزینه های زیادی مواجه شدند. مدیریت سنتی، یکبار دیگر از توجه شدیدی برخوردار شد که با آغاز جنگ جهانی دوم همراه شد. در این سال ها بود که بیشترین سرمایه گذاری های صنعتی و حمایت های دولتی بر روی صنایع دفاعی تمرکز داشت و این بار نیز مدیریت مالی با چالش های خاصی همراه شد.
در دهه 1950 سیستم اقتصادی آمریکا با تحولی مثبت شروع به رشد کرد و برخی از بودجه های نقدی پیشبینی شده نیز، تأمین گشت. در دهه 1960 تصمیمات سرمایه گذاری در مدیریت شرکت ها با توجه خاصی روبرو بود. زیرا مدیریت جدید سبب شد تا سودآوری شرکت ها کاهش یابد و سیاست های انقباضی دولت نیز، منجر به ارزیابی مالی طرح های سرمایه ای و تخصیص بهینه منابع مالی شد.
پس از آن نیز آمریکا، شاهد تحولات فراوانی در بحث مدیریت بود. این تغییرات با هدف افزایش رقابت در سطح جهان و پیشرفت های تکنولوژی همراه بود. تغییر برخی قوانین و نوسانات نرخ ارز نیز بی تاثیر نبودند. با رشد صنایع و سازگاری آنها با تکنولوژی های نوین، مدیریت نیز با ابتکاراتی همراه شد. الگوهای نوین ریاضی، علوم کامپیوتر، اقتصادسنجی و پژوهش های عملیاتی نیز کمک کردند تا این علم تکامل بیشتری یابد.
مدیریت مالی چیست و حوزه های آن کدامند؟
در واقع مدیریت مالی نوعی تحلیل است که مبتنی بر اصول علم اقتصاد بوده و هدف آن دستیابی به حداکثر دارایی های مالی و افزایش بهره وری در سرمایه گذاری است. این دانش با استفاده از داده های مالی سبب تصمیم گیری های مهمی خواهد شد. به علاوه اینکه دانشی است که به طور دائم در حال تغییر بوده و دارای چشم انداز جهانی می باشد. به طور خلاصه هدف مدیریت مالی در یک شرکت رسیدن به سودآوری بالا و افزایش ثروت سهامداران شرکت می باشد. در ادامه به معرفی حوزه های مدیریت مالی می پردازیم.
مدیریت مالی مربوط به کسب و کار
در این حوزه تمرکز بر روی فرآیندهای مالی بنگاه های کسب و کار است که ممکن است همین موضوع سبب تصمیم گیری های مالی در واحدهای متعدد تجاری آن کسب و کار شود. در اینجا، یک مدیر مالی به مسائلی مانند حفظ و نظارت بر نقدینگی شرکت، مدیریت امور مرتبط با بدهی ها و وام های بانکی و همچنین منتشر کردن اوراق قرضه یا سهام می پردازد.
مدیریت مالی در سرمایه گذاری
در این حوزه با مسائلی همچون رفتار بازارهای مالی و قیمت گذاری اوراق بهادار مواجه هستیم. وظیفه مدیر مالی در این حوزه اموری مانند ارزش گذاری سهام و ارزیابی بازدهی سبد سرمایه گذاری شرکت است.
مدیریت مالی در موسسات مالی
این حوزه بیشتر در رابطه با شرکت های مالی و بانکی است.
مهم ترین وظایف مدیر مالی چیست؟
با توجه به مطالبی که ذکر شد، یک مدیر مالی وظیفه خطیری همچون اتخاذ تصمیمات مالی در شرکت را دارد. این تصمیمات می تواند بر روی کسب و کار تأثیر فراوانی بگذارد و البته باید در راستای استراتژی های شرکت باشد. بنابراین، مدیر مالی باید تمامی اطلاعات و ارزیابی های مورد نیاز را در اختیار مدیران ارشد سازمانی بگذارد.
مدیر مالی باید بتواند یک برآورد دقیق از نیازهای سرمایه ای شرکت داشته باشد. او باید به موضوعاتی همچون هزینه های پیش بینی شده، ميزان سود، برنامه های آتی و سياست های شركت توجه كند. تنها با يک برآورد دقيق است كه ظرفيت درآمدی شركت، افزايش خواهد يافت. گام بعدی پس از برآورد سرمايه، تصميم گيری در مورد ساختار سرمايه است. مدير مالی بايد بتواند ارزش سهام در كوتاه مدت و بلندمدت را تحليل نمايد. همچنين، بايد ساختار تركيبی سرمايه شركت را معين كند.
اين ساختار به عواملی همچون سرمايه شركت و بودجه های تأمين شونده از خارج شركت، وابسته است. به علاوه، بايد برای تامين بودجه نيز با توجه به مزايا و معايب هر كدام از گزينه ها تصميم گيری كند. انتشار سهام و اوراق قرضه و گرفتن وام از بانک ها و موسسات مالی، از جمله اين گزينه ها هستند. از ديگر وظايف يک مدير مالی، اختصاص دادن وجوه به شركت های سودآور است؛ اين امر منجر به سطحی از امنيت در سرمايه گذاری می گردد كه بازگشت سرمايه نيز متناسب با اين سطح افزايش خواهد يافت.
از ديگر وظايف مدير مالی، تصميمات مرتبط با سود خالص است كه با دو روش اعلام تقسيم سود و سود ذخيره شده انجام می گيرد. در روش اول، ميزان سود سهام، پاداش و مزايای ديگر شناسايی می شوند و در روش دوم، در مورد مقداری از سود كه بايد برای توسعه برنامه های شركت اختصاص داده شود و چگونگی تخصيص آن، تصميم گيری می شود. به علاوه، مدير مالی بايد تصميماتی مرتبط با مديريت و كنترل جريان نقدينگی شركت داشته باشد. همچنين، بايد بر امور مالی شركت نيز، نظارت داشته باشد. او اين كار را با استفاده از تكنيک هایی مانند تحليل نسبت، كنترل سود و هزينه، پيش بينی مالی و. انجام می دهد.
مهم ترین اهداف مدیریت مالی
با توجه به اهمیت تأمین، تخصیص و کنترل منابع مالی، اهداف مدیریت مالی را می توان شامل موارد زیر دانست:
- اطمینان کافی از تخصیص منابع مالی به صورت منظم و صحیح
- اطمینان از کسب سود کافی که با توجه به قیمت سهام، درآمد شرکت و انتظارات سهامداران تعیین می شود.
- اطمینان و نظارت کافی در استفاده بهینه از منابع مالی
- اطمینان از سرمایه گذاری ایمن که با توجه به نرخ بازگشت سرمایه حاصل می شود.
- برنامه ریزی دقیق در خصوص ترکیب ساختار سرمایه که به تعادل نسبی بین بدهی ها و سرمایه های موجود می انجامد.
پیوند مدیریت مالی با فناوری های جدید
استفاده از فناوری به افزایش کارایی و بهره وری بنگاه های اقتصادی کمک می کند. مدیریت نیز از این امر مستثنی نیست و امروزه از نرم افزارهای مالی و محاسبات رایانه ای استفاده فراوانی می شود. طبق یک تعریف، فناوری مالی، هم معنای نوآوری در خدمات مالی است. متخصصین حوزه مالی و فناوری معتقدند که فناوری های رایانش ابری، داده های انبوه، شخصی سازی، سیستم های پیشرفته پردازش تراکنش، الگوهای رفتاری جدید پردازشی و سیستم های فوق همگرا به پیشرفت بیشتری در زمینه مدیریت مالی منجر خواهد شد.
جمع بندی
مدیریت مالی در حال حاضر، یک جزء بسیار مهم و جدایی ناپذیر برای همه شرکت ها و بنگاه های اقتصادی و حتی دولت ها به منظور برنامه ریزی، سازمان دهی، هدایت و کنترل کلیه فعالیت های مالی می باشد. این مفهوم از زمان های گذشته بین مردم وجود داشته است؛ اما با گذر زمان اهمیت آن بیش از پیش حس شده است. همچنین با ظهور فناوری های جدید نیز پیشرفت بیشتری در انتظار این حوزه می باشد.
دیدگاه شما