اوراق تبعی چیست و چگونه کار میکند؟
فائزه رهنی - ارسلان پوربابایی کارشناسان بازار سرمایه در بازار سهام ایران که تنها در جهت رشد بازار میتوان سود کرد، افت شدید قیمتها باعث ترس و هراس سهامداران میشود؛ به گونهای که گاه شاهد تصمیمات هیجانی در رابطه با فروش سهم هستیم. اوراقتبعی ایدهای بود که همزمان با ریزش شدید بورس تهران از سمت مسوولان بازار سرمایه به فعالان ابلاغ شد. این اوراق با توجه به نگرانیهایی که سهامداران خرد داشتند، بهعنوان ابزاری برای بیمه کردن ارزش سهام معرفی شد تا توسط آن نوسانات و زیان سهم بیمه شود. در واقع سهامدار میتواند با در اختیار داشتن اوراق تبعی ریسک سیستماتیک را به حداقل برساند.
ناشر اوراقتبعی با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیلهای آن دارد، اوراق با قیمت مشخص را منتشر میکند و کسی که این اوراق را خریداری میکند در تاریخ اعمال در صورتیکه قیمت سهم پایینتر از نرخ اعمال اوراق تبعی باشد زیان او جبران میشود. لازم بهذکر است که ناشر اوراق تبعی در بازار سرمایه ایران معمولا سهامدار عمده بوده یا تامین مالی ناشر توسط سهامدار عمده صورت میگیرد.
فرایند اجرایی اوراق تبعی
اطلاعیه اوراق تبعی منتشر میشود و پس از بازگشایی تا اتمام حجم عرضه مورد نظر، هر شخص سرمایهگذاری میتواند ورقه تبعی را خریداری کند.
ساز و کار اولیه این طرح به این شکل است که ناشر، اوراقی را تحتعنوان آپشن یا اختیار فروش تبعی منتشر میکند و از این طریق ریسک سرمایهگذاران خرد را کاهش میدهد. با این طرح سهام بهطور کامل بیمه میشود، اما امکان انجام معاملات ثانویه روی اوراق تبعی وجود ندارد و خریدار فقط میتواند از اختیار خود استفاده کند، اما در عین حال کسیکه یک آپشن را خریداری کرده آسودگیخاطر دارد که این سهام را در یک دوره مشخص بالاتر از رقم کنونی به فروش خواهد رساند.
نکتهای که باید به آن توجه کرد این است که این اوراق در بازار ثانویه عرضه نمیشوند و بنابراین قابل معامله نیستند.
فرجام این اوراق یکی از دو حالت ذیل است:
۱. درصورتیکه قیمت پایانی سهم پایه در روز سررسید بزرگتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، «اوراق اختیارفروش تبعی» اعمال آن بیمعنی است چراکه دارنده اختیار میتواند سهم خود را با قیمت بالاتر در بازار سهام به فروش برساند.
۲. درصورتیکه قیمت پایانی سهم پایه در روز سررسید از قیمت اعمال کمتر باشد، اعمال «اوراق اختیار فروشتبعی» منوط به ارائه درخواست از سوی سهامدار و از طریق کارگزار وی به بورس حداکثر تا ساعت۱۳ آن روز انجام خواهد شد.
لازم به ذکر است کسانی میتوانند اوراق اختیار تبعی را بخرند که مالک سهام پایه باشند. بدیهی است که تعداد سهم باید بهاندازه اوراق تبعی یا از آن بیشتر باشد. در صورت خرید اوراقتبعی فروش، حتما باید سهم موردنظر تا تاریخ اعمال نگهداری شود و در صورت فروش سهم، برگههای اختیار فروشتبعی خود به خود ابطال میشود.
فرض کنید که قیمت اعمال برای اختیار تبعی فروش یک سهم در تاریخ سررسید ۱۵۰۰ تومان و قیمت پایانی سهم در آن تاریخ ۱۰۰۰ تومان باشد. دارنده اختیار به دلیل بالاتر بودن قیمت اعمال نحوه خرید اوراق تبعی اختیار خود میتواند سهم خود را با قیمت ۱۵۰۰ تومان به ناشر اوراق تبعی بفروشد یا مابهالتفاوت قیمت سهم و قیمت اختیار را بهصورت نقدی دریافت کند. چگونگی اعمال آن در اطلاعیه منتشرشده اعلام میشود که میتواند نقدی یا سهمی باشد.
احتمال رشد قیمت سهام با نزدیک شدن به تاریخ اعمال!؟
با توجه به ریزشهای اخیر بازار سرمایه و راهحلهایی که برای آن مطرح میشد موضوع سهام تبعی نیز موردتوجه ارکان بازار قرار گرفت. در کل انتظار میرفت که سهامداران با توجه به تضمین حداقل سود مورد انتظار از نوسانات بازار هراسی نداشته باشند و تصمیمات هیجانی اتخاذ نکنند. حال با نزدیکشدن به تاریخ اعمال برخی از اوراق تبعی منتشر شده آنچه که اهمیت دارد سیاست ناشر اوراق تبعی در روزهای منتهی به روز سررسید است.
برخی از اهالی بازار سرمایه معتقدند با توجه به اینکه در اکثر سهمها قیمت اعمال از قیمت روز سهام بیشتر است، این امکان وجود دارد که ناشر برای اجتناب از زیان قیمت سهم را تا قیمت اعمال بالا ببرد.
بهنظر میرسد که با توجه به حجم اوراق تبعی موضوع حمایت ناشر اوراق تا رسیدن قیمت سهم به قیمت اعمال چندان قابلاستناد نبوده و این مسالهای نیست که ناشر اوراق بخواهد روند سهم را به هر قیمتی و در بازار منفی تا تاریخ سررسید تغییر دهد؛ چراکه بالا بردن قیمت سهم در بازار منفی هزینه بهمراتب بیشتری را به سهامدار عمده تحمیل میکند. علاوه بر آن با توجه به قیمت سهام پس از ریزشهای اخیر، ناشر اوراق میتواند سهمها را در بازههای نسبتا ارزنده خریداری کند.
بهعنوان نمونه قیمت ورقه تبعی بانک صادرات که در تاریخ ۲۳/ ۱۲/ ۱۳۹۹ سررسید میشود، ۳۷۵۰ ریال است. اگر برای مثال قیمت پایانی سهم در نزدیکی تاریخ اعمال ۳هزار ریال باشد، با توجه به حجم ۵ میلیاردی اوراق تبعی سهم، حداکثر زیان ناشی از اعمال حدود ۴۰۰ میلیارد تومان است. گذشته از آن به نظر میرسد بخشی از دارندگان اوراقتبعی قبل از سررسید سهام خود را فروخته و اوراق تبعی آنها باطل شده باشد. بنابراین در ظاهر هزینه رشد قیمت سهم تا قیمت اعمال به مراتب بیشتر از زمانی است که ناشر اقدام به خرید سهام بهصورت نقدی یا سهمی در تاریخ اعمال کند.
با توجه به اینکه انتظار میرود بازار طی هفتههای آتی با افزایش تقاضا روبهرو باشد و با توجه به افت قیمت سهام و جذابیت خرید آنها، ممکن است ناشر اوراق تبعی جهت تامین مالی برای زمان اعمال ترجیح دهد با فروش سهام در بازار تامین نقدینگی کند. این موضوع میتواند بهنوعی منجر به رشد حجم عرضه در بازار شود.
اوراق تبعی چیست؟ لیست شرکت های دارای اوراق اختیار فروش تبعی
در بازار بورس ایران سهامداران همواره از رشد قیمت سود برده. باکم شدن قیمت در بازار ریزشی زیان کرده و از بازار دور میگردند. یکی از نکات قابل اهمیت برای سهامداران اطمینان از بازده مورد انتظار برای معاملاتی است که در بازار سرمایه انجام میدهند. این مطلب با توضیح اوراق اختیار تبعی این دغدغه را تا حدودی برای معاملهگران برطرف میکند.
به جهت برطرف نمودن این دغدغه سهامداران و اطمینان بخشی به سهامداران در خصوص ارزشمند بودن سهام شرکت و حفظ منافع آتی آنها، حتی در روزهای منفی بازار ابزارهای نوین مالی گسترش پیداکرده. این امکان را در اختیار سهامداران قرار داده تا بتوانند در روزهای منفی و هنگام ریزش بازار نیز بازدهی خود را تا حدودی تضمین نمایند. اوراق اختیار فروش تبعی ابزاری است که ریسک سرمایهگذاری را تا حدود زیادی کاهش داده و میتوان آن را بیمه کردن قیمت سهم نیز نامید.
اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
اوراق اختیار فروش تبعی توسط شرکت عرضه کنند سهام صادرشده، به فروش میرسد. در آن شرکت تعهد میکند سهام خود را در قیمت مشخص (قیمت اعمال) و در تاریخی از قبل تعیینشده (تاریخ اعمال) مجدداً از خریدار سهم بازخرید نماید. شرکتهای منتشر کننده قبل از انتشار این اوراق مشخصات و شرایط آن را در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی منتشر مینمایند. سهامداران بایستی قبل از اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی این اطلاعیه عرضه اوراق را موردتوجه و مطالعه قرار دهند.
طرح انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در ۱۶ مردادماه سال ۱۳۹۱ با عنوان ” عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکتهای پذیرفتهشده در بورس تهران ” در شورای عالی بورس به تصویب رسید و اجرایی گردید.
در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی چه مواردی ذکر میگردد:
- سهم پایه: سهم اصلی نماد مورد معامله
- نام عرضهکننده و کارگزار عرضه: شرکتی که پس از اخذ مجوز از سازمان بورس اقدام به انتشار اوراق اختیار تبعی فروش مینماید.
- تاریخ اعمال (exercise date): تاریخ مدنظر برای انجام تعهد خرید سهم از سهامداران
- دوره معاملاتی: فاصله بین انتشار اوراق تا روز انجام تعهد اختیار تبعی فروش
- قیمت اعمال (exercise price): قیمت تعهد شده برای بازخرید سهام شرکت
- سقف خرید: حداکثر تعدادی که سهامداران میتوانند اوراق اختیار فروش تبعی خریداری نمایند.
- سررسید: آخرین روزی که اوراق اختیار فروش قابلیت اعمال دارند.
- کل حجم عرضه: تعداد کل اوراق اختیار فروشی که توسط عرضهکننده صادر خواهد گردید.
- حداقل عرضه روزانه: تعداد اوراق عرضهشده برای یک روز کاری از طرف عرضهکننده
- قیمت عرضه: قیمتی که برای خرید این اوراق در نظر گرفته میشود و در هرروز طبق فرمول محاسباتی اعلام میگردد.
همچنین در این اطلاعیه شرایط تسویه تعهد در تاریخ اعمال نیز بهوضوح ذکر میگردد.
سازوکار استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی چگونه است؟
- شیوه انتشار و استفاده از این اوراق در بورس اوراق بهادار تهران نسبت به سایر بورس های دنیا متفاوت است. در ایران برای خرید اوراق اختیار فروش تبعی حتماً بایستی سهم پایه (سهم شرکتی که میخواهید اوراق تبعی آن را خریداری نمایید) را در سبد سهام و پرتفوی خود داشته باشید.
- هر سهامدار بایستی به محدودیتهای اعلامشده در فرم اطلاعیه انتشار اوراق اختیار فروش تبعی دقت نموده، در صورت عدم رعایت مفاد آن ضرر وی قابلبرگشت نیست.
- سهامدار نمیتواند بیشتر از تعداد سهم اصلی در پرتفوی خود اوراق اختیار آن سهم را خریداری نماید. مبلغ پرداختشده بابت خرید تعداد بیشتر اوراق پس از کسر هزینهها بهعنوان خسارت، به عرضهکننده تعلق خواهد گرفت.
- دقت نمایید که طبق اطلاعیه، هر سهامدار حقیقی نمیتواند بیش از ۱۰۰۰۰۰ سهم درخواست کند و این در صورتی است که برای آن حداقل تعریفنشده است درحالیکه شرایط برای سهامدار حقوقی متفاوت است.
قوانین مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی:
- خرید این اوراق دارای محدودیت است. در صورت خرید بیشازحد اعلامشده در اطلاعیه انتشار اوراق، مازاد خریداریشده اعتبار نداشته. و وجهی به سهامدار عودت داده نخواهد شد.
- در زمان خرید اوراق بایستی سهامدار سهم پایه (سهم اصلی شرکت) باشید و حداکثر بهاندازه تعداد سهمی که در پرتفوی دارید اوراق خریداری نمایید.
- این اوراق دارای بازار ثانویه نیست. به این معنی که پس از خرید دیگر قابلفروش نخواهد بود.
- اگر بعد از خرید اوراق قسمتی از سهام اصلی خود را بفروشید، در پایان روز معاملاتی تعداد مازاد اوراق شما اعتبار خود را از دست میدهد وجهی بابت آن عودت داده نخواهد شد.
- برای استفاده از این اوراق در تاریخ اعمال نیز حتماً بایستی به کارگزار درخواست خود را اعلام نمایید. در صورت عدم اعلام درخواست در سررسید اوراق در پایان روز باطل گردیده و اعتباری نخواهد داشت. همچنین وجهی بابت این اوراق فاقد اعتبار به سهامدار تعلق نخواهد گرفت.
اوراق اختیار فروش تبعی تا زمان سررسید غیرقابل معامله هستند و تنها در تاریخ سررسید قابلیت اعمال دارند.
شایانذکر است برای به دست آوردن اطلاعات کامل در مورد سایر موارد احتمالی در مورد اوراق، نظیر بسته بودن سهم در روز عرضه اوراق، افزایش سرمایه یا توزیع سود نقدی توسط شرکت و … به دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش، به مصوبه سازمان بورس مراجعه نمایید.
نماد اوراق اختیار فروش تبعی چگونه شکل میگیرد؟
نماد اوراق اختیار فروش تبعی بهصورت معمول از حرف «ه» همراه با قسمتی از نماد پایه و همچنین تاریخ سررسید اوراق تشکیل میگردد. بهعنوانمثال برای سهم شرکت بانک صادرات ایران «وبصادر» اوراق اختیار فروش تبعی با تاریخ سررسید اسفند سال ۹۹ با نماد «هصادر ۹۱۲” منتشر گردیده است.
خریدار اوراق اختیار فروش تنها در تاریخ اعمال بایستی اختیار فروش را اعمال نماید. پسازاین تاریخ این اوراق اعمال نشده فرض گردیده و تعهدی نسبت به آن وجود نخواهد داشت. مبلغ پرداختشده بابت در اختیار گرفتن این اوراق بهمنزله پرداخت حق بیمه بوده و غیرقابلبازگشت است.
نکات بااهمیت در خصوص خرید اوراق اختیار فروش تبعی
بیش از تعداد دارایی سهم پایه در پرتفوی، اوراق خریداری ننمایید، مبلغ پرداختی شما از بین میرود.
امکان فروش اوراق تبعی تا سررسید وجود ندارد، با دقت و مطالعه خرید کنید.
اوراق اختیار فروش پس از تاریخ اعمال دیگر ارزشی ندارد.
درخواست اعمال پس از ارسال از کارگزاری برای سپردهگذار مرکزی، دیگر قابل لغو اصلاح نخواهد بود.
توجه داشته باشید اوراق اختیار فروش تبعی را ازنظر بازده موردنظر خود بررسی نمایید. چراکه خرید این اوراق به هر قیمتی ارزش خرید ندارد.
مزایای اوراق اختیار فروش
- تضمین حداقل سود برای سهامداران.
- کاهش ریسک سرمایهگذاری و حمایت سهامدار عمده از سهام شرکت.
- اعتماد سرمایهگذاران به سهامی که اوراق اختیار خرید تبعی برای آنها منتشر میگردد.
- برخورداری سهامداران خرد از مزایای انتشار اوراق خرید تبعی.
- عدم فروش سهام در بازارهای ریزشی و کم شدن هیجانات بازار.
- معایب اوراق اختیار فروش تبعی.
- اتمام تعهد عرضهکننده اوراق پس از تاریخ اعمال.
- وجود نداشتن بازار ثانویه برای معامله اوراق اختیار.
- وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی
- عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سود مورد انتظار را تضمین نمیکند.
- دارا بودن سهم در زمان خرید اوراق اختیار فروش تبعی
تعدادی از شرکتهایی که اوراق اختیار فروش تبعی برایشان منتشر گردیده است.
گروه دارویی برکت با نماد برکت و نماد اوراق ” هبرکت ۹۱۲ “
تولید نیروی برق آبادان با نماد آبادا و نماد اوراق ” هابادا ۹۱۲ “
گروه پتروشیمی سرمایهگذاری ایرانیان با نماد پترول و نماد اوراق ” هترول ۹۱۱ “
بانک ملت با نماد وبملت و نماد اوراق ” هملت ۹۱۱ “
پتروشیمی شیراز با نماد شیراز و نماد اوراق “هشیر ۹۱۱ “
برای مشاهده و پیگیری شرکت هایی که تاکنون اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کردهاند و بررسی شرایط آنها میتوانید به سایت tse.ir مراجعه کرده. در تب اطلاعات بازار قسمت لیست نمادهای معاملاتی به نماد مورد نظر خود دسترسی پیدا نمایید.
پس از مراجعه به این صفحه لیست نمادهای دارای اوراق اختیار میباشند در قسمت تبعی میتوان دید. همچنین برای مشاهده شرکت هایی که تاکنون اوراق اختیار فروش منتشر کردهاند میتوانید به این لینک مراجعه کنید.
نتیجه گیری
با توجه به گسترش و توسعه ابزار در بازارهای مالی و سرمایهگذاری، شرکتها برای حمایت از سهام خود تنها نیاز بهصرف هزینههای هنگفت و خرید سهام در قیمتهای پایین، قراردادهای سبد گردانی و بازار گردانی و … ندارند. بلکه با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، ضمن تائید ارزندگی سهام شرکت، هیجان را در بازارهای نزولی از سهام شرکت دور کرده با تضمین مبلغ خرید سهام ضمن تضمین سود و بازده سهامداران، در صورت افزایش قیمت سهم در تاریخ اعمال نیازی به بازگرداندن وجه به سهامدار نبوده و هر دو طرف دریک معامله برد برد قرار خواهند گرفت.
اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
در این مقاله تصمیم داریم تا در رابطه با اختیار فروش تبعی توضیحات کاربردی ارائه نماییم تا از این دریچه بتوانید با دید بازتری در بازار سهام به فعالیت بپردازید. پیش از شروع مطلب لازم است تا در رابطه با اوراق اختیار فروش توضیحاتی را خدمت شما ارائه کنیم.
اختیار فروش چیست؟
اختیار فروش جزء ابزارهای بازار مشتقات است. لازم به ذکر است که ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک میباشد؛ اما خریدار اختیار فروش چه وضعیتی دارد؟ اختیار فروش به دارنده آن این حق و نه تعهد را میدهد که در تاریخ معینی در آینده به قیمت مشخصشده در برگه که از آن بهعنوان قیمت اعمال یاد میشود این اوراق را اعمال نماید. حال اگر خریدار این ورقه بخواهد از این موقعیت استفاده نماید بایستی دارایی پایه (دارایی که سرمایهگذار جهت پوشش ریسک در آن اختیار فروش را خریداری کرده است) از بازار خریداری کرده و به قیمت اعمال به فروش برساند. لازم به ذکر است که بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی را تحت عنوان هزینه اولیه میپردازند (توجه فرمایید که در این بخش در رابطه خرید اوراق اختیار فروش در بازارهای مالی دنیا صحبت میکنیم).
برای تفهیم موضوع یک مثال میزنیم:
فرض کنید شخص الف بابت ۱۰۰ سهم شرکت A که در حال حاضر قیمت ۱۰۰۰ ریال دارد اختیار فروشی را به قیمت اعمال ۹۰۰ ریال در چهار ماه آینده خریداری کرده است. درنتیجه این سرمایهگذار هیچ سهمی از شرکت A را در حال حاضر ندارد و بابت هر سهم دارایی پایه مبلغ ۱۰۰ ریال (درمجموع ۱۰۰۰۰ ریال) را بهعنوان هزینه اولیه پرداخت مینماید.
حال سه حالت زیر را در نظر بگیرید و رفتار دارنده برگه اختیار فروش را ارزیابی نمایید:
الف) قیمت سهام در تاریخ اعمال به ۷۰۰ ریال کاهش پیداکرده باشد.
در این حالت فرد اختیار فروش خود را اعمال خواهد کرد، درنتیجه میتواند ۱۰۰ سهم شرکت A را به قیمت ۷۰۰ ریال از بازار خریداری نموده و به قیمت اعمال ۹۰۰ ریال به فروش برساند و از طریق این معامله سود ۲۰ هزار ریالی را شناسایی نماید، با توجه به اینکه در ابتدای امر مبلغ ۱۰ هزار ریال را هزینه کرده است سود خالص سرمایهگذار ۱۰ هزار ریال میباشد. بهطور خلاصه عملیاتی که طی این معامله اتفاق افتاده را مشاهده مینمایید:
هزینه اولیه بابت اتخاذ موقعیت خرید اختیار فروش: (۱۰۰۰۰) ریال
سود ناشی از خرید ۱۰۰ سهم A به مبلغ ۷۰۰ ریال و فروش به قیمت اعمال ۹۰۰ ریال: ۲۰۰۰۰ ریال
سود خالص ناشی از ورود به خرید اختیار فروش و اعمال آن: ۱۰۰۰۰ ریال
ب) قیمت سهام در تاریخ اعمال برابر ۹۰۰ ریال شده باشد.
در این حالت برای سرمایهگذار یک حالت بیتفاوتی ایجاد میشود چون چه با اعمال اختیار فروش و یا عکس آن هیچ سودی نصیب وی نمیشود چون قیمت بازار برابر قیمت اعمال است، بنابراین سرمایهگذار خنثی میباشد. در این حالت سرمایهگذار تنها هزینه ۱۰ هزار ریالی را پرداخت کرده است.
پ) قیمت سهام در تاریخ اعمال به ۱۲۰۰ ریال رسیده باشد.
در این حالت سرمایهگذار قطعاً اختیار خود را اعمال نخواهد کرد زیرا درصورتیکه بخواهد اختیار خود را اعمال نماید زیان ۳۰ هزار ریالی را به شرح زیر متحمل خواهد شد:
هزینه اولیه بابت اتخاذ موقعیت خرید اختیار فروش: (۱۰۰۰۰ ریال)
زیان ناشی از خرید ۱۰۰ سهم A به مبلغ ۱۲۰۰ ریال و فروش به قیمت اعمال ۹۰۰ ریالی: (۳۰۰۰۰)
زیان خالص ناشی از اعمال اختیار فروش: (۴۰۰۰۰) = (۱۰۰۰۰) + (۳۰۰۰۰)
همانطور که مشاهده میفرمایید زیان سنگینی بابت اعمال در این حالت رویداده است و بنابراین درزمانی که قیمت روز سهام در تاریخ اعمال بیشتر از قیمت اعمال تعیینشده در ورقه اختیار فروش است، سرمایهگذار اختیار خود را اعمال نمینماید و در این حالت نیز تنها همان هزینه اولیه را پرداخت کرده است. همچنین اوراق اختیار منجمله اختیار فروش دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی میباشد. در حالت اروپایی اوراق اختیار تنها در تاریخ سررسید قابلیت اعمال دارند اما در حالت آمریکایی سرمایهگذار میتواند در هر تاریخی تا سررسید اختیار را اعمال نماید (فرض کنید تاریخ شروع ۳۱ شهریور ۹۷ و تاریخ اعمال ۳۰ دیماه است، درصورتیکه بهصورت آمریکایی اعمال شود سرمایهگذار در هر تاریخی مانند ۳۰ آبان ۱۳۹۷ نیز می تواند اختیار خود را اعمال نماید درحالیکه در اروپایی فقط در تاریخ سررسید یعنی ۳۰ دیماه میتواند اعمال نماید).
اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
این اوراق درواقع نوعی از اختیار فروش اروپایی است که در آن به خریدار این اوراق اجازه میدهد تا دارایی پایه اختیار که درواقع یکی از سهام پایه میباشد با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه اوراق و قیمت اعمال بیمه نماید و بهنوعی کسب بازدهی برای سرمایهگذار تضمین میگردد، درنتیجه این اوراق بهنوعی بیمه سهام میباشند. لازم به ذکر است که عرضهکننده این اوراق شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است که هدف آنها ایجاد تضمین و اطمینان نسبت به سهام است.
حال در ادامه در رابطه با سازوکار عملیاتی اوراق اختیار فروش تبعی نکاتی را خدمت شما عرض میکنم:
در ایران شیوه انتشار این اوراق متفاوت از سازوکار مطرحشده در دنیا است. در ایران بهمنظور خرید اوراق اختیار بایستی سهام پایه (سهامی که بابت آن اختیار فروش تبعی منتشر میگردد) را در اختیار داشته باشید. فرض کنید که قرار است اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت سایپا در تاریخ ۱۰ دیماه منتشر گردد. قبل از اینکه شما اقدام به خرید اوراق اختیار نمایید بایستی سهام شرکت سایپا را در سبد خود داشته باشید و این اولین تفاوت بین اوراق اختیار در ایران با سایر کشورهای دنیا است. مثلاً اگر شما میخواهید تعداد ۵۰ هزار اوراق اختیار سایپا را داشته باشید بایستی قبل اعمال دستور خرید این اوراق، تعداد ۵۰ هزار سهم از سایپا را در پرتفوی خود داشته باشید.
نمونهای اوراق اختیار فروش تبعی که در عمل انجامشده است
عکس زیر مربوط به اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی حسیر است. لطفاً به جزییات آن توجه فرمایید:
بر طبق اطلاعیه که در تصویر مشاهده میکنید میتوان اطلاعات زیر را استخراج کرد:
قیمت اعمال: ۳۶۰۰ ریال، تاریخ اعمال: ۲۳ آبان ۱۳۹۷، دوره معاملاتی (دورهای که این اوراق معتبر میباشند و درواقع فاصله تا سررسید را معین میکند): از ۲۷ آبان ۱۳۹۶ الی ۲۳ آبان ۱۳۹۷
کل حجم عرضه (تعداد کل اوراق اختیار فروش تبعی که توسط سهامدار عمده عرضه میگردد): ۷۵ میلیون
حداقل عرضه روزانه (عرضهکننده باید در هر روز حداقل این تعداد از اوراق اختیار را عرضه نماید): ۴ میلیون
همچنین بر طبق این اطلاعیه، هر سهامدار حقیقی در یک روز نمیتواند بیشتر از ۱۰۰ هزار سهم را درخواست نماید؛ اما حداقلی برای آن تعریف نشده است درحالیکه برای اشخاص حقوقی شرایط کاملاً متفاوت است.
همانطور که مشاهده میفرمایید نماد اختیار فروش تبعی حسیر بهصورت حسیرتبعی ۹۷۰۸ میباشد.
حال در قالب فرایند عملیاتی و با فرض اینکه در حال حاضر در تاریخ ۲۴ آبان ۱۳۹۶ (تاریخی که اطلاعیه عرضه اوراق اختیار تبعی حسیر منتشر شد) هستیم گامبهگام برای شما توضیح میدهیم که چه وضعیتی برای شما ایجاد میشود.
حال فرض میکنیم که شما تمایل به خرید ۱۰۰ هزار اوراق اختیار هستید، درنتیجه بر اساس سازوکار تعریفشده شما میبایست در سبد خود تعداد ۱۰۰ هزار از سهم حسیر را داشته باشید؛ بنابراین شما در تاریخ ۲۴ آبان تعداد ۱۰۰ هزار سهم حسیر را در مبلغ ۲۸۳۰ ریال میخرید. درنتیجه سرمایه شما در سهام حسیر به مبلغ ۲۸۳ میلیون ریال است. حال در تاریخ ۲۷ آبان ۱۳۹۶ اعلام میگردد که بابت خرید هر ورقه اختیار فروش تبعی حسیر بایستی مبلغ ۵۰ ریال پرداخت گردد؛ بنابراین شما باید بابت خرید ۱۰۰ هزار عدد از این اوراق مبلغ ۵ میلیون ریال پرداخت نمایید. تا به اینجا در سبد سهام شما تعداد ۱۰۰ هزار سهم حسیر به مبلغ ۲۸۳ میلیون ریال و ۱۰۰ هزار ورقه اختیار فروش تبعی حسیر موجود میباشد. بنا بر قانون، شما تا تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۷ نمیتوانید هیچکدام از این دو ورقه بهادار را معامله نمایید.
حال فرض نمایید به تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ میرسیم. در این تاریخ شما بایستی بر اساس تحلیلی که از سهام حسیر دارید در مورد اعمال اوراق اختیار یا عدم اعمال آن تصمیمگیری کنید. در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ شما میبینید که قیمت حسیر در بازه ۲۵۵ تا ۲۷۰ تومان نوسان دارد. درنتیجه تصمیم میگیرید که به کارگزار خود دستور اعمال اوراق اختیار را میدهید. درنتیجه کارگزار درخواست شما را در کنار درخواست سایر مشتریان برای سازمان ارسال میکند. سازمان اگر در تاریخ ۲۳ آبان قیمت سهم حسیر برابر یا بیشتر از ۳۶۰۰ ریال باشد اوراق را اعمال نمیکند ولی اگر قیمت سهم کمتر از ۳۶۰۰ ریال بود ۱۰۰ هزار سهم حسیر را برای شما به قیمت ۳۶۰۰ ریال به ازای هر سهم به سهامدار عمده میفروشد.
در مثال ما چون سهم حسیر در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۷ برابر ۲۸۸۳ ریال است اوراق اختیار سهامداران درخواستکننده اعمال خواهد شد؛ بنابراین سود شما از خرید این اوراق با توجه به مفروضات بالا به شرح ذیل میباشد (در محاسبات کارمزد و مالیات در نظر گرفته نشده است):
خرید ۱۰۰ هزار سهم حسیر به قیمت ۲۸۳۰ ریال: ۲۸۳ میلیون ریال
خرید ۱۰۰ هزار ورقه اختیار فروش تبعی به قیمت ۵۰ ریال به ازای هر ورقه: ۵ میلیون ریال
فروش ۱۰۰ هزار سهم حسیر به قیمت اعمال ۳۶۰۰ ریال ناشی از اعمال اوراق اختیار: ۳۶۰ میلیون ریال
سود شما از این معامله (ارقام به میلیون ریال):
سود معاملاتی: میلیون ریال ۷۲ = ۵ – ۲۸۳ – ۳۶۰
بنابراین بازدهی شما ۲۵ درصد است.
نکاتی مهم در رابطه با اوراق اختیار فروش تبعی که لازم است بدانید:
این اوراق از نوع اختیار فروش اروپایی میباشند یعنی تنها میتوان در تاریخ سررسید آن را اعمال کرد.
این اوراق قابلیت معامله در بازار ثانویه را ندارند و تنها در یک مرحله در زمان عرضه توسط ناشر مورد معامله قرار میگیرد.
درصد سود و زیان شما با توجه به نوسانات قیمتی سهام تا تاریخ سررسید و اینکه شما در چه قیمتی سهام پایه را خریداری کرده باشید متفاوت است.
توجه فرمایید که طبق قانون حتی درصورتیکه شما درخواست اعمال اوراق را به کارگزار بدهید درصورتیکه قیمت روز سهام پایه در تاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال نباشد اوراق سررسید شده اعمال نخواهند شد.
توجه فرمایید ازآنجاییکه اوراق اختیار فروش تبعی قابلیت معامله مجدد را ندارند درنتیجه سهام پایه موضوع این اوراق نیز تا زمان پایان معاملات قابلیت معامله را از دست میدهند و حتماً بایستی به این موضوع توجه فرمایید.
اوراق تبعی چیست؟ لیست شرکت های دارای اوراق اختیار فروش تبعی
در بازار بورس ایران سهامداران همواره از رشد قیمت سود برده. باکم شدن قیمت در بازار ریزشی زیان کرده و از بازار دور میگردند. یکی از نکات قابل اهمیت برای سهامداران اطمینان از بازده مورد انتظار برای معاملاتی است که در بازار سرمایه انجام میدهند. این مطلب با توضیح اوراق اختیار تبعی این دغدغه را تا حدودی برای معاملهگران برطرف میکند.
به جهت برطرف نمودن این دغدغه سهامداران و اطمینان بخشی به سهامداران در خصوص ارزشمند بودن سهام شرکت و حفظ منافع آتی آنها، حتی در روزهای منفی بازار ابزارهای نوین مالی گسترش پیداکرده. این امکان را در اختیار سهامداران قرار داده تا بتوانند در روزهای منفی و هنگام ریزش بازار نیز بازدهی خود را تا حدودی تضمین نمایند. اوراق اختیار فروش تبعی ابزاری است که ریسک سرمایهگذاری را تا حدود زیادی کاهش داده و میتوان آن را بیمه کردن قیمت سهم نیز نامید.
اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
اوراق اختیار فروش تبعی توسط شرکت عرضه کنند سهام صادرشده، به فروش میرسد. در آن شرکت تعهد میکند سهام خود را در قیمت مشخص (قیمت اعمال) و در تاریخی از قبل تعیینشده (تاریخ اعمال) مجدداً از خریدار سهم بازخرید نماید. شرکتهای منتشر کننده قبل از انتشار این اوراق مشخصات و شرایط آن را در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی منتشر مینمایند. سهامداران بایستی قبل از اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی این اطلاعیه عرضه اوراق را موردتوجه و مطالعه قرار دهند.
طرح انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در ۱۶ مردادماه سال ۱۳۹۱ با عنوان ” عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکتهای پذیرفتهشده در بورس تهران ” در شورای عالی بورس به تصویب رسید و اجرایی گردید.
در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی چه مواردی ذکر میگردد:
- سهم پایه: سهم اصلی نماد مورد معامله
- نام عرضهکننده و کارگزار عرضه: شرکتی که پس از اخذ مجوز از سازمان بورس اقدام به نحوه خرید اوراق تبعی انتشار اوراق اختیار تبعی فروش مینماید.
- تاریخ اعمال (exercise date): تاریخ مدنظر برای انجام تعهد خرید سهم از سهامداران
- دوره معاملاتی: فاصله بین انتشار اوراق تا روز انجام تعهد اختیار تبعی فروش
- قیمت اعمال (exercise price): قیمت تعهد شده برای بازخرید سهام شرکت
- سقف خرید: حداکثر تعدادی که سهامداران میتوانند اوراق اختیار فروش تبعی خریداری نمایند.
- سررسید: آخرین روزی که اوراق اختیار فروش قابلیت اعمال دارند.
- کل حجم عرضه: تعداد کل اوراق اختیار فروشی که توسط عرضهکننده صادر خواهد گردید.
- حداقل عرضه روزانه: تعداد اوراق عرضهشده برای یک روز کاری از طرف عرضهکننده
- قیمت عرضه: قیمتی که برای خرید این اوراق در نظر گرفته میشود و در هرروز طبق فرمول محاسباتی اعلام میگردد.
همچنین در این اطلاعیه شرایط تسویه تعهد در تاریخ اعمال نیز بهوضوح ذکر میگردد.
سازوکار استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی چگونه است؟
- شیوه انتشار و استفاده از این اوراق در بورس اوراق بهادار تهران نسبت به سایر بورس های دنیا متفاوت است. در ایران برای خرید اوراق اختیار فروش تبعی حتماً بایستی سهم پایه (سهم شرکتی که میخواهید اوراق تبعی آن را خریداری نمایید) را در سبد سهام و پرتفوی خود داشته باشید.
- هر سهامدار بایستی به محدودیتهای اعلامشده در فرم اطلاعیه انتشار اوراق اختیار فروش تبعی دقت نموده، در صورت عدم رعایت مفاد آن ضرر وی قابلبرگشت نیست.
- سهامدار نمیتواند بیشتر از تعداد سهم اصلی در پرتفوی خود اوراق اختیار آن سهم را خریداری نماید. مبلغ پرداختشده بابت خرید تعداد بیشتر اوراق پس از کسر هزینهها بهعنوان خسارت، به عرضهکننده تعلق خواهد گرفت.
- دقت نمایید که طبق اطلاعیه، هر سهامدار حقیقی نمیتواند بیش از ۱۰۰۰۰۰ سهم درخواست کند و این در صورتی است که برای آن حداقل تعریفنشده است درحالیکه شرایط برای سهامدار حقوقی متفاوت است.
قوانین مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی:
- خرید این اوراق دارای محدودیت است. در صورت خرید بیشازحد اعلامشده در اطلاعیه انتشار اوراق، مازاد خریداریشده اعتبار نداشته. و وجهی به سهامدار عودت داده نخواهد شد.
- در زمان خرید اوراق بایستی سهامدار سهم پایه (سهم اصلی شرکت) باشید و حداکثر بهاندازه تعداد سهمی که در پرتفوی دارید اوراق خریداری نمایید.
- این اوراق دارای بازار ثانویه نیست. به این معنی که پس از خرید دیگر قابلفروش نخواهد بود.
- اگر بعد از خرید اوراق قسمتی از سهام اصلی خود را بفروشید، در پایان روز معاملاتی تعداد مازاد اوراق شما اعتبار خود را از دست میدهد وجهی بابت آن عودت داده نخواهد شد.
- برای استفاده از این اوراق در تاریخ اعمال نیز حتماً بایستی به کارگزار درخواست خود را اعلام نمایید. در صورت عدم اعلام درخواست در سررسید اوراق در پایان روز باطل گردیده و اعتباری نخواهد داشت. همچنین وجهی بابت این اوراق فاقد اعتبار به سهامدار تعلق نخواهد گرفت.
اوراق اختیار فروش تبعی تا زمان سررسید غیرقابل معامله هستند و تنها در تاریخ سررسید قابلیت نحوه خرید اوراق تبعی اعمال دارند.
شایانذکر است برای به دست آوردن اطلاعات کامل در مورد سایر موارد احتمالی در مورد اوراق، نظیر بسته بودن سهم در روز عرضه اوراق، افزایش سرمایه یا توزیع سود نقدی توسط شرکت و … به دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش، به مصوبه سازمان بورس مراجعه نمایید.
نماد اوراق اختیار فروش تبعی چگونه شکل میگیرد؟
نماد اوراق اختیار فروش تبعی بهصورت معمول از حرف «ه» همراه با قسمتی از نماد پایه و همچنین تاریخ سررسید اوراق تشکیل میگردد. بهعنوانمثال برای سهم شرکت بانک صادرات ایران «وبصادر» اوراق اختیار فروش تبعی با تاریخ سررسید اسفند سال ۹۹ با نماد «هصادر ۹۱۲” منتشر گردیده است.
خریدار اوراق اختیار فروش تنها در تاریخ اعمال بایستی اختیار فروش را اعمال نماید. پسازاین تاریخ این اوراق اعمال نشده فرض گردیده و تعهدی نسبت به آن وجود نخواهد داشت. مبلغ پرداختشده بابت در اختیار گرفتن این اوراق بهمنزله پرداخت حق بیمه بوده و غیرقابلبازگشت است.
نکات بااهمیت در خصوص خرید اوراق اختیار فروش تبعی
بیش از تعداد دارایی سهم پایه در پرتفوی، اوراق خریداری ننمایید، مبلغ پرداختی شما از بین میرود.
امکان فروش اوراق تبعی تا سررسید وجود ندارد، با دقت و مطالعه خرید کنید.
اوراق اختیار فروش پس از تاریخ اعمال دیگر ارزشی ندارد.
درخواست اعمال پس از ارسال از کارگزاری برای سپردهگذار مرکزی، دیگر قابل لغو اصلاح نخواهد بود.
توجه داشته باشید اوراق اختیار فروش تبعی را ازنظر بازده موردنظر خود بررسی نمایید. چراکه خرید این اوراق به هر قیمتی ارزش خرید ندارد.
مزایای اوراق اختیار فروش
- تضمین حداقل سود برای سهامداران.
- کاهش ریسک سرمایهگذاری و حمایت سهامدار عمده از سهام شرکت.
- اعتماد سرمایهگذاران به سهامی که اوراق اختیار خرید تبعی برای آنها منتشر میگردد.
- برخورداری سهامداران خرد از مزایای انتشار اوراق خرید تبعی.
- عدم فروش سهام در بازارهای ریزشی و کم شدن هیجانات بازار.
- معایب اوراق اختیار فروش تبعی.
- اتمام تعهد عرضهکننده اوراق پس از تاریخ اعمال.
- وجود نداشتن بازار ثانویه برای معامله اوراق اختیار.
- وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی
- عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سود مورد انتظار را تضمین نمیکند.
- دارا بودن سهم در زمان خرید اوراق اختیار فروش تبعی
تعدادی از شرکتهایی که اوراق اختیار فروش تبعی برایشان منتشر گردیده است.
گروه دارویی برکت با نماد برکت و نماد اوراق ” هبرکت ۹۱۲ “
تولید نیروی برق آبادان با نماد آبادا و نماد اوراق ” هابادا ۹۱۲ “
گروه پتروشیمی سرمایهگذاری ایرانیان با نماد پترول و نماد اوراق ” هترول ۹۱۱ “
بانک ملت با نماد وبملت و نماد اوراق ” هملت ۹۱۱ “
پتروشیمی شیراز با نماد شیراز و نماد اوراق “هشیر ۹۱۱ “
برای مشاهده و پیگیری شرکت هایی که تاکنون اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کردهاند و بررسی شرایط آنها میتوانید به سایت tse.ir مراجعه کرده. در تب اطلاعات بازار قسمت لیست نمادهای معاملاتی به نماد مورد نظر خود دسترسی پیدا نمایید.
پس از مراجعه به این صفحه لیست نمادهای دارای اوراق اختیار میباشند در قسمت تبعی میتوان دید. همچنین برای مشاهده شرکت هایی که تاکنون اوراق اختیار فروش منتشر کردهاند میتوانید به این لینک مراجعه کنید.
نتیجه گیری
با توجه به گسترش و توسعه ابزار در بازارهای مالی و سرمایهگذاری، شرکتها برای حمایت از سهام خود تنها نیاز بهصرف هزینههای هنگفت و خرید سهام در قیمتهای پایین، قراردادهای سبد گردانی و بازار گردانی و … ندارند. بلکه با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، ضمن تائید ارزندگی سهام شرکت، هیجان را در بازارهای نزولی از سهام شرکت دور کرده با تضمین مبلغ خرید سهام ضمن تضمین سود و بازده سهامداران، در صورت افزایش قیمت سهم در تاریخ اعمال نیازی به بازگرداندن وجه به سهامدار نبوده و هر دو طرف دریک معامله برد برد قرار خواهند گرفت.
فردا، نخستین عرضه اولیه بورس تهران با اوراق تبعی
تهران- ایرنا- معاون بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران اعلامکرد: نخستین عرضه اولیه بورس تهران با پشتوانه اوراق اختیار فروش تبعی و تضمین حداقل سود ۲۵ درصد در دوره یکساله فردا (چهارشنبه، پنجم خردادماه) انجام میشود.
به گزارش روز سهشنبه ایرنا از بورس تهران، «محمود گودرزی» به عرضه اولیه فردا اشاره کرد و افزود: همزمان با تخصیص سهام شرکت «صنعت غذایی کوروش» با نماد «غکوروش»، معادل دارایی هر یک از خریداران سهام در نماد غکوروش (تعداد سهام خریداری شده در روز عرضه اولیه)، اوراق اختیار فروش تبعی با نماد «هکوروش۱۰۳» تخصیص مییابد.
وی با بیان به اینکه تخصیص اوراق اختیار فروش تبعی همزمان با عرضه اولیه برای نخستین بار در بورس تهران انجام میشود، اظهار داشت: این روش با توجه به شرایط کنونی بازار و با هدف رفع نگرانی و تضمین حداقل سود برای سرمایهگذاران اجرا میشود، بر این اساس مشارکتکنندگان در این عرضه دیگر نگران افت قیمت سهام خود نبوده و اطمینان خاطر از فروش سهام خود در سررسید با قیمت مناسب را داشته باشند.
گودرزی خاطرنشانکرد: در صورتی که قیمت سهم شرکت «صنعت غذایی کوروش» در تاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال باشد، دارنده اوراق اختیار فروش میتواند با دریافت مابهالتفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم (درصورت توافق سرمایهگذاران و عرضهکننده) یا واگذاری سهام به عرضهکننده از مزایای اوراق تبعی منتفع شود.
وی ادامهداد: همچنین در صورتی که قیمت اعمال اوراق تبعی کمتر از قیمت سهام مذکور در تاریخ سررسید باشد، سرمایهگذار الزامی به استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی نداشته و میتواند سهام خود را با قیمت بالاتر در بازار به فروش برساند.
معاون بازار بورس تهران تصریحکرد: با خرید سهام صنعت غذایی کوروش در روز عرضه اولیه، اوراق اختیار فروش تبعی به سرمایهگذاران تخصیص مییابد و نیازی به انجام معامله جداگانه برای خرید اوراق اختیار فروش تبعی نیست. همچنین تخصیص اوراق تبعی فقط در روز عرضه اولیه انجام میشود و در صورت خرید سهام مذکور در سایر روزها، تخصیص اوراق تبعی موضوعیت ندارد.
وی در پایان تاکید کرد: سرمایهگذارانی میتوانند از اوراق تبعی استفاده کنند که سهام مذکور را تا سررسید اوراق نگهداری کنند و با فروش سهام قبل از سررسید، اوراق تبعی فاقد اعتبار خواهد بود.
به گزارش ایرنا، براساس آگهی عرضه اولیه سهام شرکت صنعت غذایی کوروش با نماد غکورش فردا (چهارشنبه، پنجم خرداد ماه) تعداد ۲۴۰ میلیون سهم معادل هشت درصد از سهام این شرکت به عنوان پانصد و چهل و ششمین شرکت در فهرست شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بخش «محصولات غذایی و آشامیدنی بهجز قند و شکر» گروه «تولید روغنهای حیوانی و نباتی» و طبقه «تولید روغنها، چربیهای گیاهی و حیوانی» در فهرست نرخهای بازار دوم و به شیوه ثبت سفارش برای کشف قیمت عرضه خواهد شد.
در این عرضه اولیه به هر کد معاملاتی حداکثر ۵۰۰ سهم در دامنه قیمتی ۲۸ هزار و ۵۰۰ ریال تا ۲۹ هزار و ۹۵۰ ریال تعلق میگیرد.
اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد میشود، نوعی ابزار است که به وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه میشود.
فردی که اقدام به خریداری این اوراق میکند، در صورتی که در تاریخ اعمال، قیمت سهم پایینتر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران خواهد شد.
دیدگاه شما