فرمول محاسبه شاخص کل

شاخص کل هم وزن بورس چیست؟

یکی از موضوعاتی که اغلب در اصطلاحات بورسی و مطالعه بازارهای مالی با آن مواجه می‌شویم، شاخص‌های مختلف ارزش گذاری در بازار سهام است. شاخص‌ها به تحلیلگران کمک می‌کنند تا هر سهم را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. اما قبل از پرداختن به آن، بهتر است انواع شاخص‌های بورس را بهتر بشناسید. امروزه چندین شاخص کلیدی در بازار سهام وجود دارند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، شاخص کل هم وزن است. این شاخص زیر مجموعه شاخص کل محسوب می‌شود و برای بررسی آن باید از مفهوم هر دو اطلاع داشته باشید.

بنابراین در این مقاله ابتدا کمی درباره شاخص کل صحبت می‌کنیم و سپس به بررسی شاخص کل هم وزن می‌پردازیم. در ادامه همراه وبلاگ فانوس باشید.

شاخص کل چیست؟

شاخص کل قیمت که به آن شاخص کل نیز می‌گویند، به تغییر سطح عمومی قیمت‌ها در کل بازار اطلاق می‌شود و میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار را نشان می‌دهد. این تغییرات مربوط به تاریخ مبدا یعنی سال 1369 است. سال پایه سالی است که نوسانات قیمت در آن حداقل بوده و به عنوان مبدا تغییر انتخاب می‌شود. این شاخص همان شاخصی است که در اخبار و گزارش‌ها شنیده می‌شود و نماد صعود یا سقوط بازار است. ولی این تعریف خیلی دقیق نیست، بنابراین در ادامه مقاله جزئیات آن را به طور مفصل بیان می‌کنیم.

این شاخص تنها منعکس کننده تغییرات قیمت سهام در سطح بازار بوده و فاقد معیارهای دیگری مانند سود نقدی است. وقتی می‌گوییم شاخص کل 10 درصد افزایش یافته است، یعنی میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورسی نسبت به سال پایه (1369) 10 درصد افزایش داشته است. نکته دیگر اینکه، این شاخص همه‌ی شرکت‌ها را در نظر می‌گیرد و در صورت توقف سهام، قیمت آخرین معامله در نظر گرفته می‌شود. اگر سهام تمامی شرکت‌های بازار را متناسب با وزن سرمایه هر شرکت در پرتفوی خود داشته باشید، تغییر در شاخص کل، دقیقا میزان سود و زیان شما را نمایش می‌دهد.

به عنوان مثال اگر شاخص کل از ابتدای سال از 10000 واحد به 15000 واحد افزایش یافته باشد، میانگین بازده سود و قیمت سهام 50 درصد افزایش یافته است. البته به این معنا نیست که همه شرکت‌ها محاسبات شاخص خود را تا 50 درصد سود افزایش داده‌اند. یک شرکت ممکن است سود کرده باشد و شرکتی هم شاید ضرر داشته باشد. اما این مفهوم، شاخص میانگین قیمت و سود کلیه شرکت‌های بورسی را نشان می‌دهد.

در واقع شاخص کل قیمت، میانگین کل بازار است. همچنین شاخص کل در مواردی مانند افزایش سرمایه، افزایش و کاهش شرکت‌ها و ادغام شرکت‌ها از طریق مطالبات سهامداران، تعدیل می‌شود تا تغییرات ناشی از این اتفاقات بر ارزش شاخص تاثیری نداشته باشد. در ضمن، افزایش سرمایه از محل پس‌انداز و پرداخت نقدی موجب تعدیل این شاخص نخواهد شد.

مهم‌ترین نکته در این شاخص، وزن شرکت‌ها است. در فرمول شاخص، ارزش فعلی یک سهم شامل تعداد سهام و قیمت آن، در شاخص کل لحاظ می‌شود. در نتیجه هر چه تعداد سهام یک شرکت بیشتر باشد، قیمت آن در شاخص کل بیشتر تغییر می‌کند. شاخص بورس یک شاخص ساده و در دسترس است که ما را از تغییرات قیمت کلی بازار آگاه می‌کند.

شاخص کل هم وزن چیست؟

پس از مشکلاتی که در ارزیابی شاخص کل وجود داشت، نیاز شد که از شاخصی دقیق‌تر و با انعطاف بیشتر استفاده کرد. گاهی اوقات فقط باید تغییر شاخص قیمت را بررسی کرد و نیاز به محاسبه وزن سهامی که در شاخص کل وجود نداشت، نیست. معاملات کد به کد و هدفمند در سهام‌های بزرگ برای مثبت شدن مصنوعی فرمول محاسبه شاخص کل بازار، از عوامل دیگری بود که نیاز به شاخص وزن را افزایش داد. پس از بررسی‌های فراوان، شاخص هم وزن در تاریخ 5 اسفند 1387 توسط سایت مدیریت فناوری بورس در دسترس افراد قرار گرفت.

در این شاخص تمامی شرکت‌های بورسی دارای وزن یکسان در نظر گرفته شده‌اند، بنابراین تاثیر معاملات کد به کد و هدفمند بر این شاخص خنثی می‌شود. افزایش قیمت هر سهم در این شاخص یکسان است. شاخص هم وزن با افزایش سرمایه تعدیل نمی‌شود و فقط با اضافه یا حذف شدن شرکت و تقسیم سود نقدی تعدیل می‌شود.

فرق شاخص کل بورس با شاخص هم وزن

در هنگام بررسی اصطلاحات بورسی، اطلاع از تفاوت‌های بین شاخص کل و شاخص هم وزن مهم است. شاخص هم وزن بر اساس میزان سرمایه نیست، بلکه بازده اکثر شرکت‌ها را بررسی می‌کند. این شاخص بر خلاف شاخص کل، نشان‌دهنده مقدار مثبت و منفی بورس است. در واقع وزن و اندازه شرکت‌ها در این سهم ملاک نیست و سهم آن‌ها یکسان در نظر گرفته می‌شود. این شرایط در شاخص فرابورس نیز وجود دارد.

از دیدگاه فعالان در بورس، شاخص کل هم وزن نمای روشن‌تری از روند بازار به دست می‌دهد و امتیاز بیشتر سهام‌های شاخص‌ساز را در نحوه محاسبه شاخص کل کسب می‌کند. هنگامی که شاخص هم وزن منفی است، یعنی بازدهیِ بیشتر از نصف شرکت‌های بورسی در بازار کاهش یافته است. در مقابل شاخص هم وزن مثبت یعنی بازدهی بیش از نیمی از شرکت‌های موجود در بازار افزایش یافته است. بنابراین اگر می‌گوییم شاخص کل صعودی است یا به عبارتی شاخص کل مثبت است، حتما به این معنا نیست که همه شرکت‌ها در بازار سرمایه فعلی در حال رشد هستند.

اندازه‌گیری رشد بازار با وزن شاخص کل، دقیق‌تر است. اما نداشتن دانش و مهارت کافی در این زمینه باعث گمراهی مردم و تفسیر نادرست از شرایط بازار می‌شود. در شاخص کل، اکثر شرکت‌ها احتمالا بازدهی منفی خواهند داشت. اما فقط به عبارتی مثبت بودن برخی شرکت‌های بزرگ، شاخص کل را مثبت می‌کند. در شاخص هم وزن بورس، شاخص با توجه به میزان بازدهی اکثر شرکت‌ها نمایش داده می‌شود نه بر اساس سرمایه بیشتر.

تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به قدری زیاد است که به راحتی می‌توان تحت تاثیر برخی نوسانات شاخص قرار گرفت. بنابراین استفاده از نمودارها و اندازه‌های شاخص کل به عنوان تنها معیار ارزیابی بازار، کمکی به درک روند بازار نمی‌کند و تنها از این طریق می‌توان شدت هیجان بازار را احساس و درک کرد. همچنین در شاخص هم وزن، مقدار افزایش یا کاهش سود به یک میزان موثر است.

در واقع باید بدانید که شاخص کل، معیار مناسبی برای افزایش یا کاهش بازار سرمایه نیست و تنها عملکرد بورس را منعکس می‌کند. برای درک بهتر این موضوع می‌توان به این نکته اشاره کرد که تغییرات صعود یا نزول شرکت‌های بزرگ با توجه به مثبت و منفی شدن آنها می‌تواند منجر به تغییر در شاخص کل شود. به این دلیل که شاخص هم وزن شرایط بازار را بهتر نشان می‌دهد.

نتیجه‌گیری

در رابطه با موارد فوق، نمی‌توان گفت که کدام یک از این دو شاخص بر دیگری برتری دارد. دانستن این نکته ضروری است که هر شاخصی در رابطه با ویژگی‌ها و ماهیت خود دارای مزایا و معایب است. اما به طور کلی استفاده از شاخص کل، دید وسیع‌تری از وضعیت بازار به شما می‌دهد که در آن نقش شرکت‌های بزرگ از اهمیت بیشتری برخوردار است. اما اگر به دنبال این هستید که جزئیات بیشتری به دست آورید یا بدانید که بازار روندی صعودی دارد یا نزولی، پس بهتر است شاخص کل هم وزن بورس را در نظر بگیرید.

اگر هنوز اپلیکیشن خودتان را آپدیت نکرده اید از دو لینک زیر نسخه های جدید را از گوگل پلی و بازار دریافت کنید 😊

چهره پنهان بازار سهام پشت نقاب شاخص کل/شاخص کل اغلب بازیچه مسئولان می‌شود/با شاخص‌سازی ضعف عملکردی خود را پنهان می‌کنند!

کارشناس بازار سرمایه گفت: اغلب فعالان بازار اذعان دارند که شاخص کل دستوریست و یا دخالت‌هایی در آن انجام می شود چراکه دولت به عنوان نهاد قانون گذار ساختار کلی و چارچوب را تعیین کرده و جزئیات و نوسان‌های بازار نیز به دست سهامداران حقوقی تغییر می‌کند، از این رو این ضرورت ایجاد می‌شود که برای درک بهتر وضعیت بازار معیاری بهتر از شاخص کل قرار داده بشود و یا فرمول محاسبه آن تصحیح بشود.

بسیاری از فعالان بازار سهام پس از هر رشد قابل توجه شاخص کل، همواره از بی‌تاثیر بودن سبز شدن تابلوها بر وضعیت پرتفوی خود سخن می‌گویند و اعتقاد دارند این اتفاق، در نتیجه دستکاری شاخص بورس رخ داده است. فعالان بازار سرمایه انتقادی که همواره به دلیل ویژگی ساختاری این فرمول به آن وارد است را امکان شاخص‌سازی تصنعی در بورس می‌دانند. یکی از دلایلی که در روزهای اخیر بسیاری از صاحب نظران این بازار را مورد نقد قرار داده و شائبه شاخص‌سازی را مطرح می‌کنند نیز از همین مساله نشات گرفته است. برخی کارشناسان معتقدند به لحاظ فرمولی ممکن نیست که در شاخص دستکاری‌هایی رخ دهد و نمی‌توان هر روز با هدف شاخص‌سازی با این اعداد و ارقام بازی و سعی در تغییر عدد شاخص کرد برخی نیز معتقدند با مثبت کردن و یا منفی کردن برخی سهم‌های شاخص‌ساز به راحتی می‌توان تغییراتی را در شاخص کل اعمال کرد.

یکی از مواردی که برخی فعالان بر آن تاکید دارند نیز مشکل ساختاری است که در فرمول شاخص کل وجود دارد. در واقع این دسته از کارشناسان معتقدند که فرمول به سمت بالا چسبندگی دارد به این معنا که هنگامی که این فرمول رشد می‌کند به سرعت این رشد خودش را در عدد شاخص نشان می‌دهد اما زمانی که افت شاخص صورت می‌گیرد ساختار فرمول به گونه‌ای است که افت کمتری را نشان می‌دهد. در حقیقت این مساله به این معنا است که اگر روزی تمامی سهم‌ها ۵درصد منفی شوند طبیعی است که با اعمال حجم مبنا، شاخص کل ۵ درصدد افت را نشان دهد اما در بدترین حالت شاهد آن هستیم که شاخص کل در نهایت ۲تا۳ درصد افت را نشان می‌دهد این مساله نشان از وجود یک باگ غیر عمد و یا شاید راهی برای تغییر هدفمند در شاخص دارد؛ برای بررسی این موضوع نظر کارشناس این حوزه را جویا شدیم:

سام حمزه‌ای کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با زهرا فعله گری خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد اظهار کرد: شاخص‌ها به منظور انتقال بازدهی یک بازار به وجود آمده است و در حقیقت به سهامداران این امکان را می‌دهند که در یک نگاه عملکرد و رفتارهای مربوطه را درک کنند.

کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: شاخص بورس در سال‌های گذشته به شکل کل قیمت ( tipex ) بود و بازدهی نقدی در آن اعمال نمی‌شد اما پس از آن شاخص به شکل شاخص درآمد کل ( total return ) درآمده و اکنون با شکل نوین آن مواجه هستیم؛ از نظر ساختاری شباهت زیادی با شاخص دکس آلمان دارد.

وی افزود: شاخص کل برای سهامداران نماد بازار است و نه تنها نوسان گیرها بلکه بخش عظیمی از سرمایه گذاران بلندمدت نیز در تحلیل‌ها و تصمیم‌گیری‌های خود اهمیت زیادی به این شاخص می دهند اما چنین رویکردی صحیح نیست و باید نسبت به وزن شرکت‌های تاثیرگذاری آنها بازنگری شود. برخی از نمادها همانند فولاد، فارس، شستا، هلدینگ‌های بزرگ و . واگرایی محسوسی با میانگین ارزش بازار دارند و باید تاثیرشان تعدیل بشود.

حمزه‌ای اضافه کرد: به طور کلی متوسط ارزش بازار و میانگینی مابین عموم شرکت‌های بورسی وجود دارد اما برخی از نمادها بسیار بزرگ‌تر از سطح عمومی ارزش بازار سایر شرکت‌ها هستند و همین موضوع باعث جهت دهی بازار سهام می‌شود.

کارشناس بازار سرمایه تشریح کرد: با توجه به فرمولی که برای محاسبه شاخص کل وجود دارد اگر فولاد مبارکه اصفان به عنوان بزرگترین شرکت بورسی با صف خرید رو به رو بشود و در مقابل صد شرکت با ارزش بازار حدودا ۳ همتی با صف فروش مواجه بشوند، وزن و اثرگذاری یکسان و مشابهی بر بازار سهام خواهند داشت و به همین اساس شرکت‌های بزرگ قادر به جهت‌دهی شاخص کل و جو عمومی بازار سهام هستند.

وی مطرح کرد: اغلب فعالان بازار اذعان دارند که شاخص کل دستوریست و یا دخالت‌هایی در آن انجام می شود چراکه دولت به عنوان نهاد قانون گذار ساختار کلی و چارچوب را تعیین کرده و جزئیات و نوسان‌های بازار نیز به دست سهامداران حقوقی تغییر می‌کند، از این رو این ضرورت ایجاد می‌شود که برای درک بهتر وضعیت بازار معیاری بهتر از شاخص کل قرار داده بشود و یا فرمول محاسبه آن تصحیح بشود.

حمزه‌ای تصریح کرد: بالاترین حد شاخص کل مربوط به عدد ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد بوده و اکنون پس از گذشت حدودا ۲ سال از نظر عدد شاخص فاصله چندانی با آن محدوده نداریم اما با بررسی شرکت‌های کوچک و متوسط خواهیم دریافت که فاصله معناداری با سقف‌های پیشین خود دارند؛ این موضوع در حالی بوده که نمادهای بزرگ ریزش کمی را داشتند و شاخص کل نیز مطابق این واقعیت، عمق واقعی بازار را به نمایش نمی‌گذارد.

کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه انعکاس فراجهش‌های بازار سهام ( overshoot ) مسئله مهمی بوده که حالت فعلی شاخص کل آن را کاور کرده و می‌پوشاند؛ گفت: در حقیقت نمی‌توان شاخص کل را غیرعلمی و اشتباه دانست اما آنچه که نیاز به بازنگری دارد میزان تاثیرگذاری شرکت‌هاست چراکه در شرایط فعلی امکان انعکاس کلیت بازار وجود ندارد.

وی مطرح کرد: شاخص کل شباهت زیادی به شاخص داوجونز آمریکا دارد و به همین دلیل به سازمان بورس پیشنهاد شده که همانند آن شاخص که سه شرکت بزرگ آمریکایی (آمازون، الفابت و فیس بوک) به واسطه وزن بالایی که دارند در محاسبات در نظر گرفته نمی‌شود، در شاخص کل نیز باید از وزن نمادهای بزرگ صرف نظر و یا تعدیل شود.

کارشناس بازار سرمایه افزود: طبق منطق شاخص داوجونز معاملات نمادهای بزرگ به هر سویی پیش برود، ناخودآگاه کلیت بازار به آن سو کشیده می‌شود و به همین منظور در محاسبات این شاخص شرکت‌های بزرگ عملا کنار گذاشته می‌شوند؛ در نهایت برای اینکه جو کلی و لیدرمحوری بازار تحصحیح بشود و همچنین واقعیت بازار به خوبی منعکس بشود دو سناریو در پیش داریم که شامل الگوبرداری از شاخص داوجونز و دیگری انجام اقدامات رسانه‌ای و فرهنگی به منظور مبنا قرار دادن شاخص هم‌وزن است.

حمزه‌ای گفت: البته در کشورهای پیشرفته شرکت‌های خصوصی بانی انتقال داده و یا اصطلاحا دیتاهای بورسی هستند و حضور مجموعه‌ای به این منظور و تعریف شاخصی جدید نیز یکی از راهکارها بوده اما با توجه به ساختار کشورمان امکان عملیاتی کردن این موضوع وجود ندارد اما آنچه که مسلم است سازوکار شاخص کل باید تصحیح بشود چراکه ضمن ایرادات یاد شده، گاهی اعداد آن بازیچه مسئولان می‌شود و با شاخص‌سازی ضعف عملکردی خود را پنهان می‌کنند.

آموزش محاسبه ضریب بتا به همراه نمونه

ضریب بتا معیاری است که در تحلیل بنیادی برای محاسبه میزان نوسانات (ریسک و بازدهی) یک سهم یا یک پرتفوی بورسی نسبت به حرکت کلی بازار استفاده می‌شود. حرکت کلی بازار در بورس ایران با شاخص کل نشان داده می‌شود به همین دلیل ضریب بتای شاخص کل عدد یک است و ضریب بتایس بقیه سهم‌ها با توجه به میزان انحرافی که از شاخص کل دارند، محاسبه می‌شود. در این مقاله قصد داریم به آموزش نحوه محاسبه ضریب بتا در بورس ایران بپردازیم و با محاسبه بتا به صورت عملی شما را با این ضریب و نحوه استفاده از آن آشنا کنیم.

پیشنهاد مطالعه: سود مرکب در بورس

نحوه محاسبه ضریب بتا در بورس ایران

برای محاسبه ضریب بتا باید ابتدا فرمول آن را بدانید. فرمول ضریب بتا در بورس از تقسیم کردن کواریانس بازده سهم و بازده بازار به واریانس بازده بازار (شاخص کل) به دست می‌آید.

شاید این فرمول در نگاه اول، پیچیده به نظر بیاید اما بعد از توضیحاتِ ما، این فرمول و نحوه محاسبه ضریب بتا در بورس برای شما ساده می‌شود. ابتدا کواریانس و واریانس را به زبان ساده توضیح می‌دهیم.

کواریانس، نحوه حرکت دو سهم را نسبت به یکدیگر نشان می‌دهد. کواریانس مثبت نشان دهنده این است که با بالا یا پایین شدن قیمت‌ها، سهم‌ها با یکدیگر و در یک جهت حرکت می‌کنند. کواریانس منفی نشان دهنده این است که سهم‌ها در جهت مخالف یکدیگر حرکت می‌کنند یعنی با افزایش قیمت یکی، قیمت دیگری کاهش پیدا می‌کند. به زبان ساده کواریانس در فرمول ضریب بتا، همبستگی سهم و شاخص کل را نشان می‌دهد.

واریانس، میزان حرکت یک سهم را نسبت به میانگین کل سهم‌های موجود در یک بازار نشان می‌دهد. با این حساب حالا مفهوم این فرمول را بهتر متوجه می‌شوید. در قسمت بعدی ضریب بتا را برای یکی از سهم‌های بورسی محاسبه می‌کنیم تا بهتر با نحوه استفاده از این فرمول آشنا شوید.

پیشنهاد مطالعه: دوره جامع آموزش بورس تهران

یک نمونه از محاسبه ضریب بتای سهام در بورس ایران

در این قسمت قصد داریم، آموزش محاسبه ضریب بتا در نماد «شبندر» را در یک بازه ۳ ماهه بررسی کنیم (شما می‌توانید از بازه‌های سالیانه استفاده کنید).

برای محاسبه ضریب بتا، ابتدا اطلاعات مربوط به قیمت نماد شبندر و شاخص کل را از سایت TSETMC یا سایت tse.ir دانلود کنید. دقت کنید که تاریخ استفاده از داده‌های قیمت در سهام و شاخص کل باید یکی باشند. ما در این نمونه از اطلاعات مربوط به تاریخ ۱۵ فروردین ماه سال۱۴۰۱ تا ۱۵ تیر ماه همین سال استفاده کرده‌ایم.

پیشنهاد مطالعه: سبد پیشنهادی سهام بورس تهران

با کلیک کردن روی گزینه ای که در شکل بالا مشخص شده است می‌توانید فایل اکسل مربوط به قیمت را دانلود کنید.

بعد از دانلود فایل اکسل اطلاعات مربوط به قیمت، فقط اطلاعات مربوط به قیمت پایانی در شبندر و مقدار عددی شاخص به همراه تاریخ آن‌ها را نگه دارید. در شکل زیر می‌توانید فایل اکسل نمونه برای محاسبه ضریب بتا را ببینید.

در مرحله بعد برای محاسبه ضریب بتای نماد شبندر باید بازده قیمت این سهم را برای هر روز محاسبه کنید. با استفاده از فرمول زیر می‌توانید بازده سهام در اکسل را برای هر روز به صورت جداگانه به دست بیاورید.

در شکل زیر می‌توانید نحوه نوشتن فرمول بازده سهام در اکسل را ببینید.

حالا به همین روش میزان بازده شاخص کل را حساب می‌کنیم.

حالا با به دست آمدن بازده سهام و بازده بازار به راحتی می‌توانید فرمول محاسبه ضریب بتا را در اکسل وارد کنید.

در این مثال، عدد ۱.۷۷ به عنوان ضریب بتا سهام شبندر به دست آمد. این به این معنی است که میزان نوسان شبندر ۷۷ درصد بیشتر از شاخص کل و هم جهت با آن است. البته زمان ۳ ماه برای محاسبه ضریب بتا کافی نیست و شما می‌توانید از دیتاهای مربوط به یک تا سه سال استفاده کنید.

نکته : به هنگام محاسبه ضریب بتا باید از داده های تعدیل شده قیمت استفاده کنید. یعنی تغییرات قیمت پس از افزایش سرمایه و سود نقدی را نیز در نظر بگیرید.

یک نمونه از محاسبه ضریب بتای سبد سهام یا پرتفوی

برای محاسبه ضریب بتا سبد سهام باید از میانگین ضرایب بتای آن‌ها استفاده کنید. البته باید این میانگین را با توجه به درصد سهام از کل پرتفوی خود حساب کنید. فرمول محاسبه ضریب بتا پرتفوی بورسی در شکل زیر مشخص شده است.

فرض کنید دو سهم الف و ب را در پرتفوی خود دارید و ارزش سهم الف در پرتفوی شما ۱۲۰ میلیون و ارزش سهم ب در پرتفوی شما ۲۸۰ میلیون است.

در این صورت برای به دست آوردن درصد سهام الف از پرتفوی باید از محاسبات زیر استفاده کنید:

درصد فرمول محاسبه شاخص کل سهام ب از پرتفوی نیز برابر است با:

حالا می‌توانید با داشتن ضریب بتا سهم الف و ب و میزان درصد آن‌ها، ضریب بتا پرتفوی بورسی خود را به دست بیاورید.

کاربرد ضریب بتا در بورس چیست؟

ضریب بتا، معیاری است که سرمایه گذاران می‌توانند با استفاده از آن مقدار ریسک و بازدهی سهم خود را نسبت به حرکت کلی بازار بسنجند. به عبارت دیگر با محاسبه ضریب بتا، سهامداران می‌توانند بفهمند در ازای قبول کردن چه مقدار ریسک، به بازدهی متناسب با آن می‌رسند. در واقع اگر این گفته که ریسک در بورس، احتمالِ کم شدن ارزش سهام است را بپذیرید، ضریب بتا معیار مناسبی برای اندازه گیری ریسک به حساب می‌آید. برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر درباره ضریب بتا می‌توانید به این مقاله رجوع کنید.

• سهامی که بیشتر از شاخص کل نوسان داشته باشد، ضریب بتای بزرگتر از یک دارد.
• سهامی که کمتر از شاخص کل نوسان داشته باشد، ضریب بتای کمتر از یک دارد.
• سهامی که ضریب بتای بیشتر از یک دارد، ریسک بیشتری دارد اما پتانسیل بازدهی آن هم بیشتر است.
• سهامی که ضریب بتای کمتر از یک دارد، ریسک کمتری دارد اما پتانسیل بازدهی آن هم کمتر است.

پیشنهاد ویژه: آموزش رایگان بورس تهران

علت محاسبه ضریب بتا در بورس چیست؟

ضریب بتا، میزان ریسک سیستماتیک را نشان می‌دهد. ریسک سیستماتیک به نوعی از ریسک گفته می‌شود که در نتیجه شرایط سیاسی و اقتصادی در جامعه رخ می‌دهد و غیرقابل اجتناب است. در نقطه مقابل این ریسک، ریسک غیرسیستماتیک وجود دارد که عمدتا به نحوه عملکرد شرکت‌های بورسی و نحوه مدیریت و سودسازی آن‌ها برمی‌گردد. ریسک غیرسیستماتیک با تنوع بخشیدن به پرتفوی بورسی، قابل اجتناب است اما به دلیل این که نمی‌توان از ریسک سیستماتیک جلوگیری کرد، باید به نحوی آن را محاسبه کرد، تا پیش از خرید سهام از میزان ریسکی که قرار است قبول کنیم، اطلاع داشته باشیم.

محاسبه ضریب بتا با داشتن داده‌های مربوط به قیمت و شاخص کل در بورس به راحتی قابل انجام است. شما می‌توانید از فرمول‌های اکسل ضریب بتا در بورس استفاده کرده و ضریب بتا سهام مورد نظر خود را به دست بیاورید. اگر هم می‌خواهید ضریب بتا پرتفوی خود را به دست بیاورید، می‌توانید با استفاده از فرمولی که به آن اشاره کردیم ابتدا درصد هر سهام را در پرتفوی خود حساب کرده و سپس از ضرایب بتای آن‌ها میانگین بگیرید.

سوالات متداول

۱- نحوه محاسبه ضریب بتا چگونه است؟

فرمول محاسبه بتا از تقسیم کواریانس بازده سهام و بازار بر واریانس بازار به دست می‌آید. این فرمول به زبان ساده در مقاله به همراه مثال توضیح داده شده است.

۲- آیا می توان از ضریب بتا برای پرتفوی بورسی استفاده کرد؟

بله. با استفاده از فرمولی که در متن مقاله به آن اشاره کرده‌ایم امکان محاسبه ضریب بتا پرتفوی بورسی وجود دارد.

۳- اطلاعات مربوط به قیمت برای محاسبه ضریب بتا را از کجا می توان تهیه کرد؟

شما می‌توانید اطلاعات مربوط به قیمت را از سایت‌های tseymc.com ، tse.ir و یا سایت fipiran.com به دست بیاورید.

نحوه محاسبه شاخص کل بورس چگونه است؟

شاخص ها نماگرهایی هستند که وظیفۀ مشخص کردن شرایط عمومی قیمت یا بازدهی در میان گروهی از شرکت های پذیرفته شده در بورس هستند.

به گزارش خبرنگار اقتصادی یکتاپرس، به اعتقاد کارشناسان آموزش بورس در الویت قرار دارد و به اعتقاد آنها تازه واردهای بازار سرمایه پیش از ورود به این بازار باید سطح آگاهی خود را ارتقا دهند تا بتوانند در بازار با انتخاب های خود فرمول محاسبه شاخص کل از هرگونه ریزش شاخص کل جلوگیری کنند.

در ادامه مطالب آموزش بورس سایت خبری یکتاپرس، در این مقاله درباره نحوه محاسبه شاخص کل در بازار سرمایه توضیح داده می شود.

در حال حاضر در بازار سهام در حدود 800 نماد وجود دارد، بدون شک پیگیری داده های مربوط به معاملات این نمادها در طول یک روز و یا هر بازه زمانی دیگری، به خصوص از این جنبه که در تمام روزهای غیرتعطیل هفته، معاملات در حال انجام است و بحث بررسی یک یا دو روز نیست، کار نشدنی ایی محسوب می‌شود، لذا استفاده از روش های فرموله کردن برخی اطلاعات مورد نیاز برآمده از داده های مربوط به معاملات نمادها ضرورت پیدا می‌کند.

شاخص کل، نمائی از وضعیت کلی بازارها را نشان می‌دهد و از این جنبه مانند یک دماسنج عمل می‌کند، گرچه این دماسنج را وقتی کنار تک تک نمادها قرار می‌دهیم به برخی تناقضات بر خواهیم خورد که در ادامه به این موارد نیز اشاره خواهیم کرد.

در نتیجه تا به اینجا می‌دانیم که در بازار سهام برای رصد تغییرات قیمت کلیه نمادها، از یک معیار به نام شاخص کل استفاده می‌‌شود، البته شاخص کل قیمت، شاخص هم‌ وزن، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص صنعت و شاخص مالی، شاخص سهام آزاد شناور، شاخص بازار اول و بازار دوم، شاخص 50 شرکت برتر، شاخص 30 شرکت برتر و شاخص بازده نقدی از انواع دیگر شاخص هایی هستند که در بورس تهران قابل استفاده اند.

شاخص ها نماگرهایی هستند که وظیفۀ مشخص کردن شرایط عمومی قیمت یا بازدهی در میان گروهی از شرکت های پذیرفته شده در بورس هستند.

روش محاسبه شاخص کل بورس ماهیتی ساده دارد و از تقسیم ارزش جاری بازار سهام در هر لحظه بر ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبداء ضرب در صد به دست می‌آید. لازم به ذکر است که ارزش جاری هر شرکت از ضرب تعداد سهام هر شرکت در قیمت سهام آن و ارزش جاری بازار نیز از جمع ارزش جاری شرکت های پذیرفته شده به دست می‌آید.

بورس تهران از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص کل قیمت خود با نام تپیکس (TEPIX) نمـوده است. این شـاخص 52 شـرکت که در آن زمـان کـل شرکت هــای پذیرفته شده در بورس را شـامل می‌شدند، در برمی‌گرفت.

رمول محاسبه شاخص کل به شکلی طراحی شده که به نسبت بزرگ یا کوچک بودن شرکت‌ها توجه می‌کند.

شاخص کل بیشترین تاثیر خودش را از سهام‌های بزرگ بازار می‌گیرد؛ به این معنا که رشد یا ریزش سهام‌های بزرگ باعث مثبت یا منفی شدن شاخص کل می‌شود.

شاخص بورس(Index)

شاخص بورس یک معیار آماری است که تغییرات در یک اقتصاد یا بازار بورس را نشان می‌دهد.

در مورد بازارهای مالی، شاخص یک سبد فرضی از کلیه سهامی است که در آن بازار خرید و فروش می‌شود و میانگین تغییرات قیمت همه سهام را نشان می‌دهد.

بنابراین برای مقایسه دو شاخـص مختلف بهتر است درصد تغییرات شاخـص‌ها را نسبت به‌روز یا ماه قبل باهم مقایسه کرد، نه عدد فعلی آن‌ها را.

بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است. به عبارت دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است.

شاخص ابزاری برای اندازه گیری و مقایسه پدیده هایی است که دارای ماهیت مشخصی هستند و بر مبنای آن می توان، تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یک دوره، بررسی نمود.

میتوانید این مطلب را درباره ی بورس مطالعه کنید.

برای درک بهتر مفهوم شاخص بورس نیاز است که ابتدا اطلاعاتی در مورد بازار بورس داشته باشید.

انواع شاخص ها شاخص بورس

بازار بورس و بورس اوراق بهادار تهران دارای شاخص های مختلفی است که سرمایه گذاران با بررسی آن ها به خرید و فروش سهام می پردازند.

شاخص کل

در بورس اوراق بهادار تهران مهم‌ترین شاخص، شاخـص کل است.

شاخص در مفهوم کلی معیاری است که بر اساس آن شرکت های بزرگتر، اثر بیشتری بر رشد یا افت شاخص کل بورس دارند.

نشان دهنده ی میانگین میزان تغییرات قیمت سود و سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه است.

شاخص کل در شرکت ها

شاخص کل به عوامل مختلفی وابسته است که از جمله آن ها می توان به میزان بزرگی شرکت ها و تعداد سهام و سرمایه آن ها اشاره نمود.

در تعیین این شاخص تمامی شرکت های بورسی کوچک و بزرگ در نظر گرفته می شوند و شاخص هم وزن بر اساس سهامی آن ها مشخص می شود.

در شاخص کل حتی اگر بیشتر شرکت ها دارای بازدهی منفی باشند اما فقط چند شرکت بزرگ بازدهی مثبتی داشته باشند شاخص کل مثبت می شود

این شاخص مقدار سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی دهد.

شما با استفاده از نمودار شاخص کل قیمت می توانید وضعیت شاخص بورس را در بازه های زمانی مختلف مشاهده نمایید.

شاخص قیمت(Price index)

متغیری در اقتصاد است که تحولات قیمت را بر مبنای یک ساله پایه نشان می دهد.

این شاخص، بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکت های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است.

شاخص کل هم وزن

شرکت های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند .

نوسانات مثبت و منفی شرکت های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.

به عبارت دیگر اندازه شرکت ها در محاسبه آن تاثیری ندارد و وزن همه شرکت ها یکسان در نظر گرفته می شود.

هنگامی که این شاخص مثبت باشد نشان دهنده آن است که بیش از نیمی از شرکت های بازار بورس بازدهی رو به رشدی داشته اند.

در شاخص هم وزن تنها بازدهی تمامی شرکت ها در نظر گرفته می شود و سرمایه آن ها نقشی در تعیین شاخص ندارد.

شاخص بازده نقدی(TEDIX)

این شاخص نشان دهنده میانگین بازدهی حاصل از پرداخت سود نقدی شرکت های بورسی به سهامداران می باشد.

بنابراین شرکت ها در صورتی که شاخص سود نقدی افزایش یابد به صورت سالیانه سود نقدی بیشتری را بین سهامداران خود تقدیم می نمایند.

شاخص سهمی

شاخص هایی هستند که کسری می باشندو نتیجه آن به صورت درصد بیان میشود.

تمامی شرکت هایی که در بورس فعال هستند در دو گروه صنعتی و مالی قرار میگیرند. برای مثال پتروشیمی، مخابرات و سیمان…

شاخص صنعت تغییراتی که در قیمت سهام شرکت های صنعتی فعال رخ می می دهد را تعیین می کند. به عنوان مثال کینوتن به بیمه، بانک ها و شرکت های سرمایه گذاری اشاره کرد.

شاخص قیمت و بازده نقدی(TEDPIX) شاخص بورس

افرادی که قصد دارند به صورت کوتاه مدت در بازار بورس سرمایه گذاری نمایند باید به این سهام توجه ویژه ای داشته باشند.

به عبارتی دیگر در سودهای کوتاه مدت شاخص قیمت از شاخص کل از اهمیت بیشتری برخوردار است.

در رسانه ها از شاخص قیمت و بازده نقدی به عنوان شاخص کل بورس تهران یاد می کنند.

این شاخص در بین سرمایه گذاران بسیار پر کاربرد است و سطح عمومی قیمت و سهام های بورسی را نشان می دهد.

شاخص سهام آزاد شناور(TEFIX) شاخص بورس

سهام هایی که صاحبان آن ها نمی خواهند در مدیریت شرکت نقشی داشته باشند و معاملات آن سهم را تنها به منظور خرید و فروش انجام داده اند.

این سهام ها قابلیت نقد شوندگی بسیار بالایی دارند.

نحوه محاسبه شاخص سهام آزاد شناور و شاخص کل مشابه یکدیگر می باشد.

تنها تفاوت آن ها این است که در محاسبه شاخص سهام آزاد شناور درصد سهام آزاد شناور شرکت ها در نظر گرفته می شود .

میزان قیمت و سود این سهام ها را در بازار بورس تعیین می کند.

شرکت هایی که دارای سرمایه بیشتر و همچنین سهام شناور آزاد بالاتری داشته باشند تاثیر گذاری بیشتری بر این شاخص خواهند داشت.

یک استعاره برای درک بهتر مفهوم شاخص‌ها

شاید یک استعاره خوب برای درک بهتر شاخص‌ها و کاربرد آنها، استفاده از داشبورد خودرو باشد.

قطعاً پارامتر‌های زیادی در یک خودرو وجود دارد و قابل سنجش است.

اما تعدادی از آنها برای نمایش در داشبورد خودرو انتخاب می‌شوند:

در دنیای مدیریت و اقتصاد و سرمایه گذاری هم می‌توان از این استعاره‌ی استفاده کرد.

همه اتفاق‌های اطراف را نمی‌توان همزمان مورد توجه قرار داد. همچنین اتفاق‌ها و رویدادهای پُر سروصدا‌تر الزاماً مهم‌ترین رویدادها نیستند.

بخشی از رویدادها اصلاً بهتر است در داخل یک فضای بسته اتفاق بیفتد و تا وقتی نشانه‌ای از مشکل بروز نکرده به سراغشان نرویم .

شاید همین که پس از هر چند هزار کیلومتر نگاهی به داخل موتور بزنیم کافی باشد و لازم نباشد در حالت عادی به شکلی وسواس گونه متوقف شویم و داخل اتاق موتور را نگاه کنیم.

افزایش و کاهش شاخص بورس به چه معناست؟

این روزها بازار بورس بسیار رونق گرفته و میزان مراجعه مردم به کارگزاری‌ها بیش از گذشته شده است.

سرمایه‌‌گذاران بازار بورس برای کسب درآمد بیشتر از این بازار پرریسک معمولا عوامل مختلفی را مورد بررسی قرار می‌دهند.

موفقیت در این بازار نیازمند ارزیابی مستمر وضعیت بازار و روند قیمت یا سود سهام شرکت‌ها در دوره‌های مختلف است.

یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که در ارزیابی بازار سرمایه بسیار مفید است تحلیل شاخص بورس است.

شاخص بازار اول و بازار دوم

تمامی شرکت هایی که در بازار بورس اوراق بهادار تهران عضو هستند و دارای فعالیت می باشند با توجه به معیارها و شاخص هایی در دو گروه قرار می گیرند.

معیارهایی که برای تفکیک و دسته بندی این شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد:

• میزان سرمایه، تعداد سهامداران، میزان سهامی که سهامداران حقیقی به خرید و فروش آن در بازار می پردازند، وضعیت سود آوری و …
• شرکت ها در دو گروه بازار شرکت های بزرگ و بازار شرکت های کوچک قرار میگیرند.
• شرکت هایی که میزان سرمایه بیشتری داشته باشند و از اکثریت معیارهای ذکر شده برخوردار باشند در بازار اول و سایر شرکت ها در بازار دوم قرار می گیرند.

نحوه محاسبه شاخص بورس

روش اندازه‌گیری هر شاخـص، منحصر به همان شاخـص است و نمی‌توان رقم فعلی یک شاخـص را با شاخصی دیگر مقایسه کرد.

نحوه محاسبه شاخص تقسیم ارزش جاری بازار سهام در هر لحظه بر ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبداء ضرب در صد بدست می آید.

ع دد بدست آمده، شاخص آن گروه یا دسته مورد نظر را به ما نشان می دهد.

نحوه محاسبه ارزش جاری شرکت

ارزش جاری هر شرکت از ضرب تعداد سهام هر شرکت در قیمت سهام آن بدست می آید.

نحوه محاسبه ارزش جاری بازار

ارزش جاری بازار نیز از جمع ارزشجاری شرکتهای پذیرفته شده حاصل می شود.

مثال

فردی را در نظر بگیرید که سهام شرکت X را در ابتدای سال، با قیمت ۱۵۰ تومان بخرد.

در ادامه قیمت سهام این فرد در پایان همان سال، به ۱۸۰ تومان برسد.

همین طور شرکت در پایان سال نیز ۱۵ تومان به عنوان سود نقدی، به ازای هر سهم میان سهماداران خود توزیع کند.

این فرد در کل ۴۵ تومان سود از محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی کسب کرده است.

بازدهی این شخص در پایان سال، ۳۰ درصد خواهد بود.

محاسبه شاخص بورس بر چه اساسی انجام می‌شود؟

شاخص‌ها یا نماگر‌ها ابزارهایی هستند که تصویری کلی نسبت به شرایط عمومی قیمت، بازدهی تمامی شرکت‌های بورسی را در اختیار تحلیل‌گر قرار می‌دهند.

برای محاسبه شاخص بورس می‌توان آن را از جنبه متغیر‌های مشخص نیز بررسی کرد.

در چنین مواردی باید از شاخص‌های صنعت و مالی فرمول محاسبه شاخص کل ۵۰ شرکت فعال‌تر استفاده کرد.

نگاهی کوتاه به شاخص‌های دیگر بورس

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ: این شاخص، سطح عمومی قیمت سهام ۳۰ شرکت بزرگ را نشان می‌دهد.

۳۰ شرکت بزرگی که ارزش بازار آنها در مقایسه با سایر شرکت‌ها بیشتر است.

ارزش بازار یک شرکت از حاصل ضرب «قیمت روز سهام شرکت» در «تعداد سهام آن شرکت» به دست می‌آید.

مفهوم واحد در شاخص چیست؟

شاخص براساس یک واحد تعریف می شود بدین صورت اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال

برای مثال ۱۰ هزار واحد باشد و در پایان سال به ۱۵ هزار واحد افزایش یابد یعنی ۵ هزار واحد افزایش داشته باشد

به معنای بازده ۵۰% درصدی در شاخص کل بورس است.

شاخص ۵۰ شرکت فعال

این شاخص سطح عمومی قیمت ۵۰ شرکت فعال بورس را نشان می‌دهد. هر سه ماه یکبار، شرکت‌هایی که خرید و فروش سهام آن‌ها آسان‌تر و سریع‌تر از سایر شرکت‌ها صورت بگیرد در این شاخص قرار می‌گیرند.

شاخص سرمایه گذاری چیست؟

“indexing” نوعی مدیریت منفعل صندوق است.

مدیر صندوق به جمع‌آوری سهام در زمان بازار می‌کند یعنی انتخاب اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاری و استراتژی برای خرید و فروش آن‌ها، مدیر صندوق پرتفوی ایجاد می‌کند.

یده این کار این است که صندوق با تقلید از مشخصات شاخص بورس اوراق بهادار به عنوان یک کل یا بخش گسترده‌ای از آن پرتفوی خود را به عملکرد شاخص نزدیک می‌کند.

از آنجا که نمی‌توانید مستقیماً روی یک شاخص سرمایه‌گذاری کنید، صندوق‌های شاخص برای ردیابی عملکرد آن‌ها ایجاد می‌شوند.

این صندوق‌ها به تقلید از داده‌های یک شاخص می‌پردازند و بدین ترتیب به یک سرمایه‌گذار اجازه می‌دهند درازای پرداخت هزینه، روی عملکرد شاخص شرط بندی کنند.

شاخص بورس در اوراق بهادار

شاخص‌های بورس اوراق بهادار در سراسر جهان، شاخص‌های قدرتمندی برای اقتصاد جهانی و هر کشور هستند.